انارک نیوز - اي كه بردي دل ما را و ندادي بازش
مده آزار و بكش تا بتواني نازش
عندليبي است كه پرورده گلش با صد ناز
باز نايد به قفس گر بدهي پروازش
پر و بالش مشكن تا نكشد آه و فغان
آشكارا نشود پيش رقيبان رازش
چشم جادوش فريبد دل مردم از سحر
بكن انديشه از آن مژه ي صيد اندازش
لحن داوودي و هفتاد و دو موسيقي را
طرح و انواع به يك نغمه كند آوازش
از "بياتات " و "نوا" تا به سراييدن "شور" (1)
رعشه درجان خلايق فكند آوازش
به چه ماند "طرب" و خاك انارك داني 
شيخ سعديست كه مسكن شده در شيرازش
تا يكي دو سال پيش كمتر كسي حتي از آشنايان نامش را شنيده و با اشعارش آشنايي پيدا كرده بود. نامش ملا علي است همان كه خانه اش در خيابان مكارم انارك زيباترين بادگير ها را بر پشت بام خود دارد. خانه اي كه چندين بار دست به دست شده و هم اكنون در اثر بي توجهي در حال ويراني است .
او فرزند حاج محمد رضا باني مسجدي است كه در كنار چشمه آب ساخته شده و هم اكنون در دست تعمير است.
ملا علي در انارك در بين سال هاي 1222 تا 1225 خورشيدي ديده به جهان گشود و در سال 1297 چشم از جهان فرو بست. مقبره اش همانند مزار ديگر بزرگان انارك چون : پدرش حاج محمد رضا، ملاابوالحسن ، ملارضا ، بيك علي و جاج باقر بزرگ ، در قبرستان تاريخي انارك با آجر ساخته شده و از نظر ارتفاع با ديگر قبور تمايز داشت كه متأسفانه در سال 1391 در دوره ي شوراي سوم شهر جهت تبديل به پارك با خاك يكسان شد. 
اي اهل قبور صاف شد مدفنتان
شد خرد و خمير استخوان تنتان
در ظرف سه -چار روز با تيغ لدر 
ويران شد و رفت از ميان مسكنتان 
لقبش مجدالاشراف و تخلصش طرب بود همچنان كه خود در قصيده اي گويد:
طرب زاهل انارك مجدالاشراف 
لقب دارم ز ديوان مكرم
از كودكي، جواني، ميانسالي، چگونگي تحصيلات ، شيوه ي زندگي و كتاب هاي فراوان خطي او ، آگاهي چنداني نداريم، در اين راستا ، چشم اميدمان به كرم نوادگان مكرم او دوخته شده است كه دوستداران اين نخستين شاعر توانا و حكيم داناي اناركي را از احوالش با خبر سازند. آنچه مي دانيم و نوشتنش ضرورت دارد، اطلاعاتي است كه از طريق اشعارش به ما رسيده و آن هم ماده تاريخ هايي است از تولد يكي دو فرزند و فوت دختر خردسال و همسر و عموزاده هايش.

اشعار طرب
ديوان طرب مشحون از 214 غزل ، 15 قصيده ، 5 مسمط ، 2 ترجيع بند ، 2 تركيب بند، چندين مرثيه و رباعي و يك مثنوي به نام " گلشن نگار " است.كه 1167 بيت آن در " هفت بهشت" سروده شده و بهشت هفتم ناتمام مانده است. يكي از دو تركيب بتد او مرثيه اي است در رثاء "خامس آل عبا" كه آن را در " بيست و سوم شهر شوال المكرم هفتم مردادماه جلالي مطابق ايت ئيل تركي سنه 1303 هجري"به پايان برده و با امضاي "عبدالاحقرعلي ابن مرحمت شأن حاجي محمد رضا اناركي متخلص به" طرب " در ديوان خود ذكر كرده است.
سفر دفع غم و محنت كند هان اي طرب داني
بيا تا از انارك بر كنيم اي دوست منزل را
مجد الاشراف علاوه بر تخلص طرب، در چندين غزل از تخلص "گلزار"
نيز استفاده كرده است.
شام فراق و طرّه آن نازنين صنم
چندان دراز يود كه شام از سحر گذشت
" گلزار " اين دو روزه فرصت شتاب كن
غافل نشسته اي تو كه او بي خبر گذشت
اما اين شاعر دلسوخته ي كويري به تخلص هاي "ساقي" و "شمس "نيز اشاره دارد
گر قبول درگهت نظم من آيد در مراثي
هم "طرب" هم " ساقي "و هم "شمس "و هم "گلزار" خوانم
طرب غزلياتي چند با رديف "سراب" دارد كه بيانگر سوز و گداز عاشقانه ي او و دلبستگي اش به شوخ چشمي است كه گه "بلوچ" و گه "سراب"ش مي خواند.
نيم خندي كن به خاك كشتگان چون بگذري
سحر باطل ساز اعجاز مسيحا اي سراب 
و در غزل بلوچيه گويد
نگار سنگ دلم اي بلوچ خانه به دوش
غلام حلقه به گوش توام مرا مفروش
مضامين عمده ي شعر طرب را در دو بخش مي توان خلاصه كرد.نخست شور عشق و جذبه ي عاشقي است كه در تمام غرلياتش مشهود است.
خيل غم از پي طرب تاخت به جرم عاشقي
شهر به شهر و ده به ده خانه به خانه سو به سو
دوم دلبستگي او به خاندان عصمت و طهارت (ع) است كه در قصايد، ترجيعات، تركيبات و مراثي و نوحه ها سعي در بيان آن دارد.
اي باد صبحدم ز ستم ها كه شد بگو
در كربلا و كوفه به اجداد اهل بيت. 

در بند ششم نخستين ترجيع بند خود گويد:
اي فداي محبت استاد
كه رساند مريد را به مراد
مرحبا پاكزاد مستَرشِد
كه به يك غمزه مي شود استاد
جذبه ي عشق و عاشق و معشوف
گفته ها مي كند بسي ايراد
اي خوش آن عاشق به خود مغرور
كانچه بودش به راه جانان داد
همه در كوي دوست قربان كرد
از پسر تا برادر و داماد
نو نهالي چو قاسم و عباس
نوجواني چو اكبر ناشاد
همه از دست خود كفن پوشيد
همه را اذن عزم ميدان داد
يك تن و يك زمين همه دشمن
يك نفر صيد و يك جهان صياد
كيست آن شاه بي سپه گويم
هر دو عالم فداي نامش باد
شاه مظلوم سيدالشهدا
كه جهان راست باعث ايجاد
اين ملمع كه نام آن ترجيع
طرح انداز هفت بند افتاد
چارده شد به عشق هشت و چهار
نود و هشت شعر در اعداد
با دلي پر ز حب شاه، طرب
در سه ده سالگي نمود انشاد
آنچه موجود شد خفي و جلي
از وجود محمد است وعلي
طرب در غزل از حافظ ، سعدي و يغما و در تركيب بند و ترجيع بند از وحشي بافقي و هاتف اصفهاني پيروي كرده است:
حافظ : تا ز ميخانه و مي نام و نشان خواهد بود
سر ما خاك ره پير مغان خواهد بود
طرب " تا ز معشوق اجل نام و نشان خواهد بود
عاشق اندر طلبش بي سر و جان خواهد بود
سعدي : دور به پايان رسيد و عمر به پايان
شوق تو ساكن نگشت و مهر تو زايل
طرب : زندگي عاريت رسد چو يه پايان
جان شود از تن ، نه دل ز مهر تو زايل
يغما : روم به جلد سگ پاسبان كه گاه به گاهي
مگر به مغلطه يابم بر آستان تو راهي
طرب : روم به كسوت خداميان كه گاه به گاهي
ز اشتباه بيابم بر آستان تو راهي

طرب از همسر اولش "جواهر سلطان" دختر حاج محمد جعفر کبیر و نواده ی حاج ملامحمد کلباسی اصفهانی صاحب دو فرزند پسر و هفت دختر شد. پسرانش، میرزا ابوالقاسم و محمد رضا و دخترانش، ماه رخ سلطان، صاحب سلطان، مروارید، مرجان، پرنیان، گلچهره و لیلا نام داشتند.
تولد میرزا ابوالقاسم نخستین فرزند پسر طرب در سال 1309 هجری قمری، آن چنان او را شادمان کرد که انجمنی آراست و روزی چند میزبان شعرای خطه ی خور و بیابانک چون هنر، اقبال و رئیس شد.
همسر دوم طرب، ملاجهان دختر حسین خان کلباسی است. طرب از او صاحب پسری به نام محمدعلی علیزاده شد.

(1) بياتات = بيات اصفهان و بيات ترك در موسيقي
شور = متداولترين دستگاه موسيقي در ميان مردم ايران
نوا = مقامي است از موسيقي
(نوشته آقای محمد علی ابراهیمی انارکی در 1392)

انارک نیوز - اینک به شرح آبادی های بزرگ و کوچک و حتی مزارع غیر مسکونی به ترتیب حروف الفبا می پردازیم (به نقشه هم نیم نگاهی داشته باشید).
اسماعیلان (و مزرعه محمدآباد)، آشتیان، الله آباد (یا مزرعه جواد)، بیدچاه (و مزارع زرگرآباد، دره انجیر، شوره چاه و  زیارتگاه پیرمردان)، پیوک، چاه شوره بالا (و چاه شوره پائین)، چاه گربه (و مزرعه مرغاب)، چوپانان، زالوبند، زوار(و مزارع چاه سنجد و لجینه)، سرخشاد(و مزارع چاه قلی و چاه گز)، صدرآباد، عباس آباد، عبدالکافی (و مزارع کال بی کند و میرکوله)، عروسان، عشین (و مزارع لوت آباد و گزوار)، علم حاج باقری، کبودان، مزرعه حاج باقر، مزرعه حاج مهدی (و مزرعه چاه درختک)، مشجری، معدن طالمسی (و مزارع سهله چو، قبله و شمس آباد)، معدن نخلک، معلّا (و مزارع سهل، چاه خربزه، سهل چو و دراز)، ونچه، همت آباد.

اسماعیلان Esmaeelan
 ده با طول جغرافیائی 53 درجه و 41 دقیقه، عرض 33 درجه و 15 دقیقه با ارتفاع 1400 متر می باشد.
 دشتی، معتدل خشک و در 7 کیلومتری جنوب انارک واقع است.
 کوه: کوه انبار در 4 کیلومتری خاور، کوه طلای سبز و  کوه عروسان در جنوب آبادی.
 کان: کان آهن در 5 کیلومتری جنوب خاوری آبادی.
 کار و پیشه: کشاورزی، دامداری، باغداری و کارگری.
 کشت: آبی، آب کشاورزی و آشامیدنی از کاریز و آب انبار.
 فرآورده ها: گندم، جو، پنبه، انار، پسته و خرما.
 رستنی ها: درختان تاغ، گز و بنه، گیاهان بالنگو و قدومه که کاربرد داروئی دارند و پوشش گیاهی برای چرای دام.
 جانوران و پرندگان: گرگ، روباه، شغال، خرگوش، کبک و قمری.
 مزرعه محمدآباد در جنوب وابسته به این آبادی است.

آشتیان Ashtian
 ده با طول جغرافیائی 54 درجه و 18 دقیقه، عرض 33 درجه و 38 دقیقه با ارتفاع 885 متر می باشد.
 کویری، گرم خشک و در 94 کیلومتری شمال خاور انارک واقع است.
 کوه: کوه کله پهنو، کوه کج کلاه در جنوب باختر و کوه انبار در خاور آبادی.
 کار و پیشه: کشاورزی، دامداری، باغداری و فرشبافی با طرح نائینی.
 کشت: آبی، آب کشاورزی و آشامیدنی از کاریز.
 فرآورده ها: گندم، جو، یونجه، پنبه، تره بار، ارزن، انار، پسته و سنجد و انگور.
 رستنی ها: پوشش گیاهی برای چرای دام.
 جانوران: روباه و شغال.

الله آباد Allah Abad
 مزرعه با نام دیگر مزرعه جواد با طول جغرافیائی 54 درجه و 10 دقیقه، عرض 33 درجه و 37 دقیقه با ارتفاع 850 متر می باشد.
 کویری، گرم خشک و در 68 کیلومتری شمال خاوری انارک واقع است.
 کوه: کوه کج کلاه در جنوب و تپه های شنی در شمال آبادی.
 کار و پیشه: کشاورزی، دامداری و فرشبافی.
 کشت: آبی، آب کشاورزی و آشامیدنی از چاه نیمه ژرف و آب انبار.
 فرآورده ها: گندم، جو، یونجه، پنبه و تخمه آفتاب گردان.
 رستنی ها: درخت تاغ و پوشش گیاهی برای چرای دام.
 جانوران: روباه، شغال و خرگوش.

بیدچّاه Bidachchah
 مزرعه با طول جغرافیائی 53 درجه و 41 دقیقه، عرض 33 درجه و 20 دقیقه با ارتفاع 1500 متر می باشد.
 میانکوهی، معتدل خشک و در 4 کیلومتری شمال انارک واقع است.
 کوه: کوه بیدچاه در شمال خاوری، خاور و جنوب و کوه دره انجیر در باختر و شمال باختری آبادی.
 کان: معدن مس تلخه در 9 کیلومتری باختر آبادی.
 کار و پیشه: کشاورزی.
 کشت: آبی، آب کشاورزی و آشامیدنی از چشمه.
 فرآورده ها: تره بار، انار، انجیر و بادام.
 رستنی ها: درخت بنه، گیاهان پونه، آویشن و خاکشیر که کاربرد داروئی دارند و پوشش گیاهی برای چرای دام.
 جانوران و پرندگان: روباه، شغال، خرگوش، کبک و تیهو.
 دارای: زیارتگاهی به نام پیرمردان.
 مزارع زرگر آباد در 2 کیلومتری جنوب خاور، دره انجیر در یک کیلومتری باختر و شوره چاه در 6 کیلومتری جنوب باختری آبادی است.

پیوک Piyook
 مزرعه با طول جغرافیائی 53 درجه و 45 دقیقه، عرض 33 درجه و 20 دقیقه با ارتفاع 1570 متر می باشد.
 پایکوهی، معتدل خشک و در 11 کیلومتری شمال خاوری انارک واقع است.
 کوه: کوه پیوک در شمال باختری آبادی.
 کار و پیشه: کشاورزی، دامداری و مرغداری.
 کشت: آبی، آب کشاورزی و آشامیدنی از کاریز و چشمه.
 فرآورده ها: گندم، جو، زیره، انار، توت و بادام.
 رستنی ها: درختان گز، بنه و انجیر کوهی، گیاهان خاکشیر، آویشن و بومادران که کاربرد داروئی دارند و پوشش گیاهی برای چرای دام.
 جانوران و پرندگان:  روباه، شغال، خرگوش، کبک و تیهو.

چاه شوره بالا Chah Shooreh Bala
 ده با طول جغرافیائی 53 درجه و 42 دقیقه، عرض 33 درجه و 25 دقیقه با ارتفاع 1340 متر می باشد.
 دشتی، معتدل خشک و در 21 کیلومتری شمال انارک واقع است.
 کوه: کوه چاه گربه در 3 کیلومتری خاور و کوه یشم در 7 کیلومتری جنوب باختری آبادی.
 کار و پیشه: کشاورزی، دامداری و فرشبافی.
 کشت: آبی، آب کشاورزی و آشامیدنی کاراز یز و آب انبار.
 فرآورده ها: گندم، جو، تره بار، انار، پسته و انجیر.
 رستنی ها: درختان بنه، بادام کوهی و گیاهان کاکوتی و آویشن که کاربرد داروئی دارند و پوشش گیاهی برای چرای دام.
 جانوران و پرندگان: روباه، شغال، بزکوهی، خرگوش و کبک.
 مزرعه چاه شوره پائین در 2 کیلومتری شمال این آبادی است.

چاه گربه Chah Gorbeh
ده با طول جغرافیائی 53 درجه و 43 دقیقه، عرض 33 درجه و 26 دقیقه با ارتفاع 1300 متر می باشد.
 پایکوهی، معتدل خشک و در 24 کیلومتری شمال انارک واقع است.
 کوه: کوه چاه گربه در یک کیلومتری جنوب خاوری آبادی.
 کار و پیشه: کشاورزی، دامداری، باغداری و فرشبافی.
 کشت: آبی، آب کشاورزی و آشامیدنی از کاریز و آب انبار.
فرآورده ها: گندم، جو، پنبه، تره بار، انار، پسته، بادام، توت، انجیر و انگور.
 رستنی ها: درختان تاغ و بادام کوهی، گیاهان آویشن، پونه، گل تلخو، بارهنگ و خاکشیر که کاربرد داروئی دارند و پوشش گیاهی برای چرای دام.
 جانوران و پرندگان: قوچ، میش، بزکوهی، کبک و تیهو.
 مزرعه مرغاب در یک کیلومتری شمال وابسته به این آبادی است.

چوپانان Choopanan
 ده با طول جغرافیائی 54 درجه و 23 دقیقه، عرض 33 درجه و 37 دقیقه با ارتفاع 900 متر می باشد.
 کویری، گرم خشک و در 96کیلومتری شمال خاوری انارک واقع است.
 کوه: کوه انبار در 2 کیلومتری خاور آبادی.
 کار و پیشه: کشاورزی، کارگری و فرشبافی با طرح نائینی.
 کشت: آبی، آب کشاورزی و آشامیدنی از کاریز.
 فرآورده ها: گندم، جو، یونجه و تره بار.
 رستنی ها: درخت بادام کوهی،گیاه آویشن که کاربرد داروئی دارد و پوشش گیاهی برای چرای دام.
 جانوران: روباه و شغال.
 دارای: دفتر پست، پمپ بنزین، شرکت تعاونی روستائی، مدرسه راهنمائی، دبستان، شورای ده، درمانگاه، حمام، فروشگاه، مواد نفتی، دکان ها و مسجد.

زالوبند Zaloo Band
 مزرعه با طول جغرافیائی 54 درجه و 29 دقیقه، عرض 33 درجه و 41 دقیقه با ارتفاع 910 متر می باشد.
 کویری، گرم خشک و در 114 کیلومتری شمال خاوری انارک واقع است.
رودخانه فصلی نه آب از جنوب آبادی می گذرد.
 کوه: کوه زالوبند در شمال، کوه زرمو در جنوب خاوری و  کوه تختک در شمال باختری آبادی.
 کار و پیشه: کشاورزی و دامداری.
 کشت: آبی، آب کشاورزی و آشامیدنی از چشمه.
 فرآورده ها: گندم، جو، پنبه، ارزن، تره بار، انار، پسته و خرما.
 رستنی ها: گیاه گل زرد که کاربرد داروئی دارد و پوشش گیاهی برای چرای دام.
 جانوران و پرندگان: گرگ، شغال، خرگوش و کبک.
 دارای آب انبار های قدیمی است.

زوار Zavar 
 ده با طول جغرافیائی 53 درجه و 27 دقیقه، عرض 33 درجه و 30 دقیقه با ارتفاع 1500 متر می باشد.
 پایکوهی، معتدل خشک و در 57 کیلومتری شمال باختری انارک واقع است.
 کوه: کوه قبله در 4 کیلومتری و کوه عشین  در 5 کیلومتری جنوب خاوری آبادی.
 کان: کان آهن و منگنز به نام چاه سفید در 12 کیلومتری شمال آبادی.
 کار و پیشه:  دامداری، باغداری و فرشبافی.
 کشت: آبی، آب کشاورزی و آشامیدنی از چشمه.
 فرآورده ها: انجیر و توت.
 رستنی ها: گیاهان آویشن و کلپوره که کاربرد داروئی دارند و پوشش گیاهی برای چرای دام.
 جانوران و پرندگان: روباه، شغال، یوزپلنگ، خرگوش، کبک، تیهو و سینه سیاه.
 مزارع چاه سنجد در 6 کیلومتری شمال باختری و  لجینه در 8 کیلومتری باختر وابسته به این آبادی است.

سرخشاد Sorkh Shad 
 ده با طول جغرافیائی 53 درجه و 29 دقیقه، عرض 33 درجه و 39 دقیقه با ارتفاع 1280 متر می باشد.
 پایکوهی، معتدل خشک و در 74 کیلومتری شمال باختری انارک واقع است.
 کوه: کوه بابابزرگی در شمال باختری و کوه سرخشاد در شمال آبادی.
 کان: معدن منگنز در 3 کیلومتری شمال باختری آبادی.
 کار و پیشه: کشاورزی و دامداری.
 کشت: آبی، آب کشاورزی و آشامیدنی از چشمه.
 فرآورده ها: تره بار.
 رستنی ها: درخت تاغ، گیاهان کلپوره و آویشن که کاربرد داروئی دارند و پوشش گیاهی برای چرای دام.
 جانوران و پرندگان: گرگ، روباه، شغال، آهو، قوچ، میش، بزکوهی و کبک.
 مزارع چاه قلی در 4 کیلومتری جنوب و چاه گز  در 13 کیلومتری شمال باختری وابسته به این آبادی است.

صدرآباد Sadr Abad
 ده با طول جغرافیائی 53 درجه و 44 دقیقه، عرض 33 درجه و 35 دقیقه با ارتفاع 952 متر می باشد.
 کویری، گرم خشک و در 45 کیلومتری شمال انارک واقع است.
 کار و پیشه: کشاورزی و دامداری.
 کشت: آبی و دیمی، آب کشاورزی و آشامیدنی از کاریز و آب انبار.
 فرآورده ها: گندم، جو، ارزن، تره بار، انار، پسته و خرما.
 رستنی ها: درختان گز و تاغ، گیاهان آویشن و کلپوره که کاربرد داروئی دارند و پوشش گیاهی برای چرای دام.
 جانوران و پرندگان: روباه، شغال، آهو، خرگوش و کبک.
 فرودگاه در 8 کیلومتری جنوب  این آبادی است.

عباس آباد Abbas Abad 
 ده با طول جغرافیائی 54 درجه و 26 دقیقه، عرض 33 درجه و 31 دقیقه با ارتفاع 1050 متر می باشد.
 کویری، گرم خشک و در 104 کیلومتری شمال خاوری انارک واقع است.
 کوه: کوه رودقاضی، کوه انبار در شمال و  کوه میرزا در جنوب آبادی.
 کان: کان سرب در جنوب باختری آبادی.
 کار و پیشه: کشاورزی و باغداری.
 کشت: آبی، آب کشاورزی و آشامیدنی از کاریز.
 فرآورده ها: گندم، جو، یونجه و تره بار، انار، انجیر، انگور و خرما.
 رستنی ها: درخت بادام کوهی و پوشش گیاهی برای چرای دام.
 جانوران: روباه، شغال و خرگوش.
 دارای: یک کاروانسرای شاه عباسی.

عبدالکافی Abdol Kafi
 مزرعه با طول جغرافیائی 53 درجه و 40 دقیقه، عرض 33 درجه و 23 دقیقه با ارتفاع 1500 متر می باشد.
 میانکوهی، معتدل خشک و در 29 کیلومتری شمال باختری انارک واقع است.
 کوه: کوه سفید در 4 کیلومتری شمال باختری، کوه یشم در 2 کیلومتری جنوب و کوه آسان سیاه در 6 کیلومتری باختر آبادی.
 کار و پیشه: کشاورزی، دامداری و باغداری.
 کشت: آبی، آب کشاورزی و آشامیدنی از کاریز.
 فرآورده ها: گندم، جو، تره بار، انار، بادام و توت.
 رستنی ها: درختان بادام کوهی و گز، گیاهان خاکشیر و آویشن که کاربرد داروئی دارند و پوشش گیاهی برای چرای دام.
 جانوران و پرندگان: روباه، شغال، قوچ، میش، بزکوهی، کفتار، خرگوش، کبک و تیهو.
 مزارع کال بی کند در 7 کیلومتری باختر و میرکوله در 9 کیلومتری شمال باختر وابسته به این آبادی است.

عروسان Aroosan
 مزرعه با طول جغرافیائی 54 درجه و 23 دقیقه، عرض 33 درجه و 26 دقیقه با ارتفاع 1300 متر می باشد.
 پایکوهی، گرم خشک و در 179 کیلومتری شمال خاوری نائین واقع است.
 رودخانه های فصلی عروسان از خاور و  کبودان از شمال خاوری آبادی می گذرد.
 کوه: کوه میرزا در خاور آبادی.
 کار و پیشه: کشاورزی و دامداری.
 کشت: آبی، آب کشاورزی و آشامیدنی از کاریز.
 فرآورده ها: گندم، جو، پنبه، تره بار، توت، انار، پسته، انجیر و زردآلو.
 رستنی ها: درخت گز،گیاهان خاکشیر، آویشن، کلپوره و شاه تره که کاربرد داروئی دارند و پوشش گیاهی برای چرای دام.
 جانوران: گرگ، روباه، شغال، کفتار، آهو و خرگوش.

عشین Ashin
 ده با طول جغرافیائی 53 درجه و 29 دقیقه، عرض 33 درجه و 30 دقیقه با ارتفاع 1380 متر می باشد.
 پایکوهی، معتدل خشک و در 57 کیلومتری شمال باختری انارک واقع است.
 کوه: کوه عشین در جنوب و جنوب باختری آبادی.
 کار و پیشه: کشاورزی، دامداری و باغداری.
 کشت: آبی، آب کشاورزی و آشامیدنی از چشمه.
 فرآورده ها: جو، تخمه آفتابگردان، تره بار، انار، پسته و انجیر.
 رستنی ها: گیاهان آویشن، کلپوره و قدومه که کاربرد داروئی دارند و پوشش گیاهی برای چرای دام.
 جانوران: روباه، شغال، خرگوش، بزکوهی و آهو.
 مزارع لوت آباد و گزوار در جنوب وابسته به این آبادی است.

علم حاج باقری Alame Haj Bagheri
 ده با طول جغرافیائی 53 درجه و 46 دقیقه، عرض 33 درجه و 35 دقیقه با ارتفاع 1000 متر می باشد.
 دشتی، معتدل خشک و در 42 کیلومتری شمال خاوری انارک واقع است.
 کوه: کوه برج در خاور و کوه حوض انبار در جنوب خاوری آبادی.
 کان: کان سرب در 7 کیلومتری جنوب باختری آبادی.
 کار و پیشه: کشاورزی، دامداری و باغداری.
 کشت: آبی، دیمی، آب کشاورزی و آشامیدنی از کاریز، چشمه و آب انبار.
 فرآورده ها: گندم، جو، ارزن، تره بار ، انار، پسته و خرما.
 رستنی ها: درختان تاغ و گز و پوشش گیاهی برای چرای دام.
 جانوران و پرندگان: روباه، شغال، خرگوش، کبک و تیهو.

کبودان Kaboodan
 مزرعه با طول جغرافیائی 54 درجه و 26 دقیقه، عرض 33 درجه و 26 دقیقه با ارتفاع 1380 متر می باشد.
 میانکوهی، گرم خشک و در 185 کیلومتری شمال خاوری نائین واقع است.
 رودخانه های فصلی کبودان از شمال و عروسان از باختر آبادی می گذرد.
 کوه: کوه میرزا در 5 کیلومتری شمال خاوری آبادی.
 کار و پیشه: کشاورزی، دامداری، باغداری، کارگری و فرشبافی.
 کشت: آبی، آب کشاورزی و آشامیدنی از چشمه.
 فرآورده ها: گندم، جو، تره بار و بنشن.
 رستنی ها: درختان گز و بادام کوهی، گیاهان اسپرزه، شاه تره و قدومه که کاربرد داروئی دارند و پوشش گیاهی برای چرای دام.
 جانوران: گرگ، روباه، شغال، کفتار، قوچ، میش، آهو، بزکوهی.
 دارای مسجد است.

مزرعه حاج باقر Haj Bagher
 مزرعه با طول جغرافیائی 53 درجه و 39 دقیقه، عرض 33 درجه و 26 دقیقه با ارتفاع 1360 متر می باشد.
 دشتی، معتدل خشک و در 115 کیلومتری شمال باختری نائین و 40 کیلومتری شمال جاده آسفالته نائین_انارک واقع است.
 کوه: کوه سفید در 4 کیلومتری جنوب باختری آبادی.
 کار و پیشه: کشاورزی، دامداری، باغداری، کارگری و فرشبافی.
 کشت: آبی، آب کشاورزی و آشامیدنی از کاریز.
 فرآورده ها: گندم، جو، تره بار، انار، پسته و زردآلو.
 رستنی ها: درختان بادام کوهی و بنه، گیاهان خاکشیر، آویشن و بالنگو که کاربرد داروئی دارند و پوشش گیاهی برای چرای دام.
 جانوران و پرندگان: گرگ، روباه، شغال، کفتار، یوزپلنگ، کبک و تیهو. 

 مزرعه حاج مهدی Haj Mehdi
 مزرعه با طول جغرافیائی 53 درجه و 44 دقیقه، عرض 33 درجه و 25 دقیقه با ارتفاع 1360 متر می باشد.
 پایکوهی، معتدل خشک و در 26 کیلومتری شمال خاوری انارک واقع است.
 کوه: کوه چاه گربه در شمال خاوری آبادی.
 کار و پیشه: کشاورزی، دامداری و باغداری.
 کشت: آبی، آب کشاورزی و آشامیدنی از کاریز و آب انبار.
 فرآورده ها: گندم، جو، تره بار، انار، پسته، بادام و توت.
 رستنی ها: درختان بنه و بادام کوهی، گیاهان آویشن و کلپوره که کاربرد داروئی دارند و پوشش گیاهی برای چرای دام.
 جانوران و پرندگان: روباه، شغال، قوچ، میش، خرگوش و کبک.
 مزرعه چاه درختک در 2 کیلومتری جنوب باختری این آبادی است.

مشجّری Moshajjari
ده با طول جغرافیائی 54 درجه و 5 دقیقه، عرض 33 درجه و 27 دقیقه با ارتفاع 935 متر می باشد.
کویری، گرم خشک و در134 کیلومتری شمال خاوری نائین واقع است.  کوه: کوه کشکی در شمال خاور و کوه خونی در خاور آبادی.
کار و پیشه: کشاورزی، دامداری و باغداری.
کشت: آبی، آب کشاورزی و آشامیدنی از چاه نیمه ژرف و آب انبار.
فرآورده ها: گندم، جو، یونجه، تره بار، انار، پسته و سنجد.
رستنی ها: درخت گز، گیاه آویشن که کاربرد داروئی دارد و پوشش گیاهی برای چرای دام.
جانوران: روباه، شغال، خرگوش و آهو.
دارای یک کاروانسرا است.که رباطی است به مساحت تقریبی یکهزار متر مربع که با رنج و خرج زیاد در بیابانی بی آب و ریگزار و خطرناک بنا شده. در اطراف رباط «پایان»و چاهی عمیق و حوضی چند که از آب باران پر می شده کنده و ساخته ‏اند. بنای رباط هم با استحکام و استواری که دارد از بی مواظبتی دستخوش ویرانی و خرابی است و سزاوار است اولیای امور (از محل اوقاف) یا صاحبان خیر به تعمیر آن اقدام فرمایند.
در ایوان مسجد رباط کتیبه سنگی نصب است که تاریخ و نام بانی بنا بر آن کنده شده به این عبارت:
عاقلان دیدند دنیا نیست بنگاه خلود
باری اندر وی نورزیدند سودای ثبات
لیک ازین دیر دو در هر کس به نیکی در گذشت
نام نیکش زنده ماند لاجرم بعد از ممات
همچو حاجی مهدی آن مرد خدا کز فرط خیر
زین بنای نیک پی گردید ز اهل التفات
خامه«اقبال»در تاریخ اتمامش نوشت
ماند از مهدی به دنیا باقیات الصالحات
وقف مؤبد نمود جناب حاجی مهدی ولد مرحوم آقا محمد رفیع انارکی سنه 1307. (گوینده این اشعار میرزا آقا اقبال است که نام و تخلص او به آقای اقبال یغمائی رسیده.)

معدن طالمسی Tal Mesi
 ده با طول جغرافیائی 53 درجه و 28 دقیقه، عرض 33 درجه و 23 دقیقه با ارتفاع 1480 متر می باشد.
 پایکوهی، معتدل خشک و در 33 کیلومتری شمال باختری انارک و 24 کیلومتری شمال جاده آسفالته انارک_نائین واقع است.
 کوه: کوه زاقاب در جنوب باختری بادی.
 کان: کان مس در خاور و شمال آبادی.
 کار و پیشه: باغداری و فرشبافی.
 کشت: آبی، آب کشاورزی و آشامیدنی از چشمه.
 فرآورده ها: توت و گلابی.
 رستنی ها: درخت تاغ، گیاهان کلپوره و آویشن که کاربرد داروئی دارند و پوشش گیاهی برای چرای دام.
 جانوران و پرندگان: روباه، شغال، قوچ، بزکوهی، خرگوش، کبک و تیهو.
 مزارع سهله چو و قبله در شمال و شمس آباد در شمال باختری وابسته به این آبادی است.

معدن نخلک Nakhlak
 ده با طول جغرافیائی 53 درجه و 51 دقیقه، عرض 33 درجه و 34 دقیقه با ارتفاع 980 متر می باشد.
 پایکوهی، معتدل خشک و در 52 کیلومتری شمال خاوری انارک واقع است.
 کوه: کوه قلعه بزرگ در جنوب باختری، کوه نخلک در باختر و کوه کلاه نمدی در شمال باختری آبادی.
 کان: معدن سرب در کنار آبادی.
 کار و پیشه: کشاورزی، باغداری، کارگری، دامداری و فرشبافی با طرح های نائینی و کاشی و نقش های لچک، ترنج و گلدانی.
 کشت: آبی، آب کشاورزی و آشامیدنی از چاه ژرف، چشمه، آب انبار و لوله کشی.
 فرآورده ها: گندم، جو، یونجه، پنبه، ذرت و خرما.
 رستنی ها: درختان گز وتاغ، گیاهان آویشن و بالنگو که کاربرد داروئی دارند و پوشش گیاهی برای چرای دام.
 جانوران و پرندگان: گرگ، روباه، شغال، بزکوهی، قوچ، میش، خرگوش، کبک و تیهو.
 دارای: دفتر پست و تلفن، شرکت تعاونی، دبستان، درمانگاه، حمام و فروشگاه، مواد نفتی و مسجد.

معلّا Moalla
 ده با طول جغرافیائی 53 درجه و 50 دقیقه، عرض 33 درجه و 25 دقیقه با ارتفاع 1500 متر می باشد.
 میانکوهی، معتدل خشک و در 61 کیلومتری شمال خاوری انارک واقع است.
 کوه: کوه تل سیاه در شمال خاوری، کوه میله در شمال باختری، کوه آینه در جنوب خاوری و  کوه معلی در باختر آبادی.
 کار و پیشه: کشاورزی و باغداری.
 کشت: آبی، آب کشاورزی و آشامیدنی از کاریز و چشمه.
 فرآورده ها: گندم، جو، تره بار، زردآلو، انار، انجیر، توت و بادام.
 رستنی ها: درختان بادام کوهی، گز و بنه، گیاهان پونه، آویشن و خاکشیر که کاربرد داروئی دارند و پوشش گیاهی برای چرای دام.
 جانوران و پرندگان: روباه، شغال، قوچ، میش، کفتار، خرگوش، کبک و تیهو.
 مزارع سهل، چاه خربزه و سهل چو در شمال باختری و دراز در باختر  این آبادی است.

ونچّه Venachcheh
 مزرعه با طول جغرافیائی 53 درجه و 34 دقیقه، عرض 33 درجه و 26 دقیقه با ارتفاع 1370 متر می باشد.
 دشتی، معتدل خشک و 44 کیلومتری شمال جاده آسفالته نائین_انارک واقع است.
 کوه:  کوه سفید در جنوب آبادی.
 کار و پیشه: کشاورزی و باغداری.
 کشت: آبی، آب کشاورزی و آشامیدنی از چشمه
 فرآورده ها: سیر، گوجه و بادمجان، انار، زیتون، انجیر و توت.
 رستنی ها: بوته قلم، گیاهان قدومه، اسطوخودوس، ریواس، انغوزه، شکرتقال و ریواس که کاربرد داروئی دارند و پوشش گیاهی برای چرای دام.
جانوران و پرندگان: روباه، شغال، خرگوش،کبک و تیهو.

همت آباد Hemmat Abad
 ده با طول جغرافیائی 54 درجه و 17 دقیقه، عرض 33 درجه و 42 دقیقه با ارتفاع 850 متر می باشد.
 کویری، گرم خشک و در 134 کیلومتری شمال خاور انارک واقع است.
 رودخانه فصلی نه آب از شمال آبادی می گذرد.
 نمکزار گرداب در باختر آبادی است.
 کوه: کوه میرشریف در شمال و  کوه تختک در شمال خاور آبادی.
 کار و پیشه: کشاورزی، دامداری و باغداری.
 کشت: آبی، آب کشاورزی و آشامیدنی از کاریز و آب انبار.
 فرآورده ها: گندم، جو، پنبه، یونجه، تره بار، سنجد، انار، پسته، انجیر و خرما.
 رستنی ها: درختان تاغ و گز و پوشش گیاهی برای چرای دام.
 جانوران: روباه، بزکوهی، قوچ، میش و آهو.

انارک نیوز- در انارک آثاری از گذشتگان داریم که تعدادی از آنان در زیر آمده است.
- گویش محلی
- بافت تاریخی
- حصار
- محله ها
- برج های چهارگانه
- مساجد
- رباط (کاروانسرای) انارک
- امامزاده شاهچراغ در انارک و امامزاده پیرمردان در بیدچاه انارک
- موزه ی مردم شناسی کویر انارک
- رباط مشجری و رباط عباس آباد
- قلعه بزرگ و آتشگاه (چهارتاقی)
- دیگر قلعه ها و برج ها
- حوض (آب انبار)ها
- مدرسه فرخی
- حمام
- بیمارستان سارمان بودجه
- آرامستان قدیمی

گویش محلی
گویش محلی مردم انارک که بازمانده زبان ایران باستان است دارای واژه های مشابه بسیاری با گویش زرتشتیان و شباهت زیادی به گویش اطراف دارد. کلمات زیادی از آن از دست رفته و کلمات فارسی جایگزین شده اند. متأسفانه این گویش کمتر بر زبان جوانان جاری می گردد.
بافت تاریخی
بیشتر شهر را بناهای با ارزش تاریخی تشکیل داده که از دوره قاجار و بناهای اطراف چشمه از دوره های قبل از آن به جا مانده است.
حصار
برای حفاظت شهر از شر غارتگران که چشم به ثروت اهالی دوخته بودند ساخته شده و از آن نزدیک به صد متر باقی مانده است.
محله ها
هفت محله با نامهای جویباره، قافله گاه، علی بیگ، سراب، عربها (از بین رفته)، بیابانک و پشت حصار
برج های چهارگانه
برج سفید: بر رأس کوه سراب قرار گرفته و محیطش 17 متر و ارتفاعش 7/5 متر و دارای سه طبقه می باشد. این برج از بیرون توسط گچ پوشیده شده بود که به مرور زمان از بین رفته و در بازسازی سال 1373 توسط جوانان شهر از گچ کاری مجدد خودداری گردید و در بارندگی سال 1386 مجدداً دیوار قسمت غربی طبقه سوم فرو ریخت.
برج کوه کمرناصر: بیرون از حصار قرار داشت و در دهه 1340 به علت ساخت منبع اصلی شهر تخریب گردید.
برج حاج عبدالرحیم: روبروی رباط (موقوفه حاج محمدعلی) انارک می باشد.
برج پیرمردان فاطمه نساء: نیمه خرابه می باشد.
مساجد
مسجد حاج محمدرضا: تاریخ اتمام بنای مسجد 1181 ه.ق. (1146 خورشیدی) می باشد که هنگام برپایی حکومت کریم خان زند است . مسجد در مرکز انارک در محبه سراب قرار دارد. ضخامت دیوارهای جانبی 60 سانتی متر و با سقف ضربی پوشیده شده است. بنای کوچکتری به نام شبستان نیز بخشی از این مسجد است که از آن استفاده نمی شود. گچبری ریبائی در محراب مسجد بود که که به علت بی توجهی در اوایل دهه 1360 هنگام تعمیر مسجد از بین رفت. آخرین بیت گچبری چنین است:
از بهر تاریخش چنین زد ساقی جنت رقم            باز ایزدش بیچون دهد (او را بهشت اندر جزا)
مسجد جامع: در گذشته مسجد شیخی خوانده می شد. مهمترین ویژگی آن سقف گنبدی و بزرگ می باشد.
حسینیه: در گذشته مسجد بالاسری خوانده می شد. از داخل 26 در 18/5 متر است. 15 صفه دارد که هر کدام به طایفه ای تعلق داشته و با نام همان طایفه خوانده می شد.
رباط (کاروانسرای) [حاج محمد علی حاج حیدر] انارک
در سال 1262 بنا شده و استفاده از امکاناتش برای همه رایگان بود. سنگ شناسه آن در سال 1378 دزدیده شد. این بنای موقوفه با بودجه سازمان میراث فرهنگی جهت  فرهنگسرای شهر و اقامتگاه سنتی بازسازی گردید.

استاد ارجمند آقای ابراهیمی فرموده اند: این رباط در سال 1301 هجری قمری به همت حاج محمد علی حاج حیدر از بزرگان و متعینین انارك بنا شده است.
فرزندان او حاج محمد ابراهیم و حاج حیدر حسن معروف به كلانتر بودند. طوایف: حاج حیدری، حیدری، كلانتری، رحیمی و اناركی از خاندان حاج حیدر محسوب می شوند.
روی ستون سمت راست در ورودی رباط بر سنگ مرمرینی كه در شب پنج شنبه 11 بهمن ماه سال 1378 به سرقت رفت چهاربیت شعر سروده ی "حسینی" و به خط "بهایی" نوشته شده بود كه سا ل ساختن رباط و بانی آن را مشخص می سازد.تصویر این سنگ و اطلاعات مربوط به رباط را می توانید در صفحات 243 الی 253 كتاب "انارك از دیدگاه تاریخی ،جغرافیایی و اجتماعی " مطالعه فرمایید.
 انتساب این اثر برجسته كه به دست یك اناركی انسان دوست ساخته شده به پادشاهی كه 999 كاروانسرا ساخته است (شاه عباس صفوی) تعمدی نیست و ناشی از سهو و خطای ذهن است.

سمت راست در ورودی در ضلع شرقی کاروانسرا بر روی یکی از دیوارهای بیرونی کاروانسرا کتیبه ای بدین مضمون بر روی سنگ مرمر به ابعاد 80*40 به خط نستعلیق معمولی وجود داشت.
حاج محمدعلی آن نیکزاد   /   منعم والاگهر خوش سرشت
طرفه رباطی ز مبرات خیر   /   ساخته از آب و گل و خاک و خشت
از پی تاریخ رباطش ز صدق   /   گفت حسینی و بهایی نوشت
ایزد بیچون به بهای رباط   /   داده به او محفل نیک از بهشت

"به لعنت خدا گرفتار باد کسی که شتر ناخوش و گر در این رباظ بیاورد (1301)."
با احتساب ماده تاریخ کتیبه چنین استنباط می شود که کاروانسرای فوق در زمان ناصرالدین شاه ساخته شده است.
امامزاده ها
امامزاده شاهچراغ در انارک شهرستان نایین
بسم ا... الرحمن الرحیم، آقای دکتر علی اکبر دهخدا در کتاب لغت نامه صفجه 259 آورده که انارک یکی از بخش های ارزنده سه گانه شهرستان نایین می باشد و در شمال خاوری شهرستان واقع شده و انارک از یازده آبادی بزرگ و کوچک تشکیل گردیده است و در کتاب فرهنگ جغرافیایی ایران جلد دهم استان دهم اصفهان صفحه 27 نگاشته انارک مرکز بخش شهرستان نایین و در 75 کیلومتری واقع شده است و از امتیازات ارزنده اش داشتن معدن سرب و مس و زغال سنگ می باشد و از فراز زنذگی و برازندگی این سامان دارا بودن بقعه امامزاده شاهچراغ است و در کتاب بیست هزار زیارتگاه جهان از کتب خطی آستان قدس رضوی علیه السلام در جلد 26 صفحه 142 آورده بقعه مبارکه امامزاده شاهچراغ زینت بخش انارک است و تاریخ بنای این بقعه از 400 سال می گذرد و قبلاً دارای سنگ قبری بوده که به سرقت برده اند و به طوری که مطلعین و سالخوردگان از پدران واجدادشان نقل می کنند امامزاده شاهچراغ سید احمد بن اسحاق بن موسی بن جعفر علیه السلام می باشد و از جلالت این بقعه مردمان خیری تصمیم نمودند یک مسجد بسیار مجلل و زایرسرا و مصلی بسازند و یک استشهادی بسیار مهم از بزرگان این سامان که دارای امضاهای گرانقدری است بر صحت شجره امامزاده شاهچراغ نزد مادر و دختری بود و آن دو این شجره را در نزدیک به دید اشخاص قرار می دادند ولی بعد مخفی نمودند و حال معلوم نیست کجاست و این امامزاده دارای کراماتی است و امید است در آینده ساختن بقعه و صحن و تشکیلات آن از هر حیث سبب شادی زایرین محترم باشد و حقیر علی فلسفی از امام جماعت انارک حجت الاسلام پوربافرانی و هیأت امنای بقعه مبارکه امامزاده شاهچراغ و بزرگان مسجد قاطمه الزهرا علبهاالسلام که برای صحت امامزاده شاهچراغ به نام های خوذ مزین نموده اند و برای این ناچیز علی فلسفی فرستادند بسیار تشکر و این ناچیز به برکت جد امجد امامزاده شاهچراغ عزت دارین و خیر دنیا و آخرت برای همه آنان از ایزد متعال خواستارم.
به تاریخ 17 ربیع الاول 1344 برابر با 10/11/1391 مصادف با روز ولادت با سعادت رسول اکرم و امام جعفر صادق علیهماالسلام
شماره 801 مورخ 10/11/1391 شجره نامه امامزادگان و سادات – مشهد مقدس مدرسه امام رضا/ مشهد – شیخ علی فلسفی 

قابل دکر است دیگر امامزاده انارک یعنی پیرمردان در (بیدّچاه) هم برادر شریف ایشان بوده اند.
امامزاده پیرمردان در (بیدچاه) انارک (سیدحبیب ابن سیداسحاق ابن موسی ابن جعفر علیه السلام)
امام موسی بن جعفر عليه السلام در هفتم صفر 128 هجری قمری در ابواء بين مكه و مدينه متولد و در 25 رجب سال 183 هجری قمری توسط سندی بن شاهك به امر هارون الرشيد با خرمای آلوده به سم در بغداد به شهادت رسيد. برجسته ترين لقب وي «باب الحوائج» مي باشد. امام موسی كاظم در فرو بردن خشم ،حلم و شكيبائی،عبادت و بندگی خدا، امانت و راستی در عصر خود بی نظير بوده است. امام دارای 37 فرزند بوده كه شامل 19 پسر و 18 دختر می باشد كه سیزدهمين پسر وي اسحاق نام داشته است.

مشاهده شده كه نام پسران امام موسي كاظم عليه السلام در حرم شريف ايشان در كاظمين در لوحي نصب شده ذكر گرديده كه نام اسحاق در آن وجود داشته و به نقل از خادم آن حرم مطهر، آرامگاه سيد اسحاق در ايران می باشد.

در كتاب كنزالانساب-مرتضي علم الهدی ص66 آمده است :
زماني كه امام هشتم عليه السلام در 7 رمضان سال 201 ه.ق مقام ولايتعهدی خلافت مامون را به اجبار عهده دار شدند طي نامه ای كه توسط پيك مخصوصي به مدينه ارسال نمودند، خواهرش حضرت معصومه عليها السلام و برادران خود را به قصد ديدار به خراسان دعوت نمودند. به محض رسيدن دعوتنامه، خاندان امام موسی كاظم عليه السلام كه حدود 22نفر از جمله سيد اسحاق، سيد عبدالله، شاهزاده حسين و ... بودند، به همراه حضرت فاطمه معصومه عليها السلام به اشتياق ديدار با امام رضا عليه السلام از طريق مدينه به بصره و سپس از آنجا وارد شيراز شدند و از راه اصفهان به ساوه عازم قم بوده اند كه بدين طريق به توس هجرت نمايند.
حضرت فاطمه معصومه عليها السلام در شهر قم بیمار شد و پس از چند روز بیماری، درگذشت و در این شهر مدفون است.

این امامزاده در مسیر انارک به بیدچّاه واقع شده و حدود دو کیلومتر با انارک و یک کیلومتر با بیدچاه فاصله دارد و متاسفانه در سال های اخیر چند بار مورد دستبرد و حفاری واقع شده و تا اعماق آن پبش رفته اند.
 
قابل دکر است دیگر امامزاده انارک یعنی شاهچراغ هم برادر شریف ایشان بوده اند.
موزه ی مردم شناسی کویر انارک
چگوته می توان نسل نو را بدون داشتن ابزار لازم، با نحوه ی کار و فعالیت افراد، در گذشته آشنا کرد؟ من، محمدعلی ابراهیمی، سال 1382 مسافرت هایی را به گوشه و کنار جهت دیدار با همشهریان و دریافت اشیای اهدایی آنان آغاز کردم. سال بعد، این اموال زا به همراه آنچه خود تدارک دیده بودم، با موافقت آقای حمید عظیمی شهردار انارک، در یکی از سالن های بلااستفاده ی شهرداری به نمایش گذاشتم. این اشیا در قسمت های زیر دسته بندی شده بود:
1- ریسندگی و بافندگی 2- معدن کاری 3- سنگواره 4- شترداری 5- کشاورزی 6- پوشاک 7- حشرات و گیاهان 8- آثار مکتوب 9- ارتباطات اجتماعی
موزه ی مردم شناسی کویر انارک در رورز شنبه 31/2/84 رسماً گشایش یافت. از آن پس بازدید از آن به سرپرستی خودم بطور رایگان آغاز گردید.
در سال 86، شهرداری انارک بخش مردانه ی حمام عمومی را با صرف هزینه ای هنگفت جهت موزه تغییر کاربری داد. در اسفندماه اداره ی موزه به صورت هیأت اجرایی درآمد و کلیه اموالش بجز شناسنامه ی آن که مورد بی مهری قرار گرفت به محل جدید منتقل شد. محلی که در شرایط موجود جوابگوی نیاز موزه نیست.*
رباط مشجری و رباط عباس آباد
قلعه بزرگ و آتشگاه (چهارتاقی)
با قدمتی 2000 ساله شرق معدن نخلک می باشد.
دیگر قلعه ها و برج ها
قلعه اسماعیلان، اشین، برج معلا، زوار، پیوک، چاه گربه، زرگباد
حوض (آب انبار)ها
حاج لطفی، کُتُل، مهندس اکبری، لاریون

مدرسه فرخی
مكان اوليه:  در كنار رباط حاج محمد علي حاج حيدر كه پس از مرمت ، توسط شوراي اسلامي شهر كه اينك واپسين روزهايش را سپري مي كند به ثمن بخس، ده ساله اجاره داده شد ساختمان  خشتي آجري معظمي وجود دارد كه سير تحول گوناگوني در يك قرن گذشته داشته است. اين ساختمان نيز كه توسط باني رباط ساخته شده در بدو امر به وسيله ي مير سيد علي صدريه  فرزند ميرمهدي خريداري شد. و قسمتي از آن به مدرسه ي چهاركلاسه ي انارك اختصاص يافت.
استقبال از افتتاح دبستان پسرانه ي فرخي  در اوايل كار در ميان اقشار مختلف مردم، شدت فراوان و ضعف مختصري داشت. تعدادي انگشت شمار مي گفتند: "اگر بچه ها را به مدرسه بفرستيم نامشان ثبت  دفتر دولت مي شود و پس از پايان تحصيلات آن ها را به اجباري مي برند." جمعي از محمد عبدالله(ذوالفقاري) كه خود مكتبي جدا از  مكتب ملا ابوالحسن داشت راهنمايي مي خواستند.او در جواب مي گفت: " ما جي اِ شِم او وَ درس هَتِم. شيما!  وَچاتني ايهِندِونيت مَدرسه تا آدِم گِرتِن." گروهي كه اكثريت را تشكيل مي دادند بر اين عقيده بودند كه مدارس جديد باعث پيشرفت بچه ها و احراز مقام هاي عالي توسط آن ها مي شود.طولي نكشيد كه فوايد تحصيلات ابتدايي در مدرسه بر همگان روشن شد و پذيرش ان در ميان عوام و خواص يك پارچه گرديد. 
نخستين سالهاي درس:در ابتداي تأسيس مدرسه ، آخوند ملا ابوالحسن ، علاوه بر تدريس ، مديريت آن را نيز به عهده داشت . او ،آخرين مكتب دار اناركي و فرزند آخوند ملا رضاست. در سال 1298 هجري در انارك ديده به جهان گشود. دركودكي ،در محضر پدر به كسب دانش پرداخت سپس براي كسب علو م ديني به نايين عزيمت كرد. درسن 14 سالگي پدرش را از دست داد . در 28 سالگي پس از ازدواج و اقامت در انارك و داير كردن مكتب خانه به تعليم كودكان پرداخت . اين مكتب خانه در سال 1308 خورشيدي به دستور"ميرزاصادق خان فاطمي " به مدرسه تبديل شد. در اين زمان تمام مدارس زير نظر دولت بود و همه ي كاركنان دولت مكلف به پوشيدن لباس متحدالشكل و كلاه لبه دار پهلوي بودند. اين تكليف ،پس از چندي شامل حال دانش آموزان و معلمين مدارس نيز شد و كلاه پهلوي جاي دستار شير شكري را گرفت . اين تغيير لباس براي ملاابوالحسن كه در كسوت روحانيت مي زيست غير قابل تحمل بود . مرگ او در اثر سكته قلبي اتفاق افتاد و در آرامستان قديم انارك در جوار پدر به خاك سپرده شد. متأسفانه ،مزار اين دو روحاني و ديگر خفتگان وادي خاموشان در دوره ي سوم شوراي اسلامي شهر جهت تيديل قبرستان به پارك ويران شد. 
ملا ابوالحسن ، دانش آموزان را كه از نظر سواد در سطح يكساني نبودند طبقه بندي كرده عده اي رادر كلاس دوم و جمعي را نيز دركلاس سوم جاي داد. بچه هاي كم سن و سال در كلاس هاي تهيه آموزش مي ديدند. براي سومي ها هنوز كتاب حساب و هندسه آماده نشده بود از اينرو يكي از معلمين به نام نكويي ناييني حساب سياق تعليم مي داد. تخته سياه در سال 1309 به كلاس ها اضافه شدكه به جاي نصب بر سينه ي ديوار روي سه پايه اي چوبين قرار مي گرفت. گچ مصرفي كلاس ها به شكل خام از معدن روسور آورده مي شد كه پس از پخته شدن و به عمل آمدن مورد استفاده قرار مي گرفت. تعدادي از شاگردان مدرسه كه از نظر سن بر ديگران برتري داشتند عبارت بودند از ميرباقر طباطبايي ، ولي الله فيضي فرزند ميرزا فيض الله روحاني انارك،برادران بقايي فرزندان حاج باقر حاج حسين،عباس و محمد نيكخواه ، محمد رحيمي ،شعبان علي طاهري و محمد علي زاهديان.
در سال 1310 ميرزا ابوالحسن خان ناييني مدير مدرسه شد. او مديري جدي و به قول بچه ها زهر دار و پر جذبه بود. پس از او ، خرد پژوه مدير يت مدرسه را به عهده گرفت .او در كارش ملايمت داشت و با بچه ها كنار مي آمد. در آن تاريخ هنوز بسياري از بچه ها شناسنامه نداشتندو با نام پدر شناخته مي شدند كه البته در دفتر آمار مشكلاتي را فراهم مي كرد. مديريت مدرسه ي فرخي پس از خرد پژوه به معلم حساب يعني نكويي ناييني واگذار شد كه مانند همشهري خود سختگير بود. او از هر غلط املايي يا اشتباهي در حساب بنا به گفته ي آقاي حسن زاهدي دانش آموز آن روزگار دو نمره كم مي كرد تا بچه ها را وادار به كاركردن كند. از جمله معلميني كه در بدو تأسيس مدرسه ي فرخي در انارك خدمت مي كردند مي توان محمد عبدالله (ذوالفقاري) فيضي ، تمدن دوست ، و حاج ميرزا رضا غفاري را نام برد.
(نوشته شده توسط محمدعلی ابراهیمی انارکی در 1392)

حمام انارک
از این بنای محکم، معتبر و قدیمی، دیگر نه نامی به جا مانده و نه نشانه ای. تا پیش از دهه ی 40، در فاصله ی بیست و پنج متری چشمه ی آب، حمامی بود ساخته شده از سنگ و آجر و ساروج. 
این بنا شامل دو قسمت مردانه و زنانه بود. بخش مردانه با داشتن ایوانهای بلند در قسمت رختکن و محفظه هایی برای نگهداری کفش و صحنی وسیع و حوضچه ی پاشویی و نظافتخانه بود. گلخنی داشت که خوراک روزانه اش سه خروار هیزم (درمنه) بود. حمام خزینه بود.*

بیمارستان سازمان بودجه
در سال 1335 کلنگ ساختن بیمارستانی در جوار درمانگاه سابق انارک به زمین زده شد که هرگز بطور رسمی گشایش نیافت. این بیمارستان که سازمان برنامه هزینه ی آن را تأمین می کرد با کارگرانی که اداره ی معادن به این امر اختصاص داده بود طی دوسال و نیم شکل گرفت اما به بهره برداری نرسید.
این بیمارستان، به کرات مورد استفاده ی ساز مان ها و ادارات دولتی قرار گرفته است. زمانی درمانگاه، سالی چند تلفن خانه ی معادن، سپس اداره ی مخابرات، مدتی مقر فنی حرفه ای و سالیانی دراز نیز بسیج از آن استفاده می کرد و هم اکنون گوشه ای از آن در اختیار سازمان میراث فرهنگی است.*

آرامستان قدیمی
انارک سه گورستان دارد. قدیمی ترین آنها در جنوب غربی آبادی بین انارک و شهرک واقع شده و گلزار شهدا را نیز در میان خود دارد *(اکثر سطح آن در سال 1390 به بهانه ی ساخت پارک و فضای سبز تخریب شد).*

* برگزیده از کتاب " انارک از دیدگاه تاریخی، جغرافیایی و اجتماعی" اثر محمدعلی ابراهیمی انارکی