نائین ناشناخته

چند روز بیشتر به پایان اردیبهشت نمانده، ماهی که بیشتر از هر وقت سال جان می‌دهد برای سفر مخصوصا به مناطقی که تابستان‌های گرم‌تری دارند و البته که حتی در ماه روزه‌داری هم می‌توان سفرهای خوب کوتاه آخر هفته را تجربه کرد؛ سفرهای نیم تا یک روزه از اذان تا اذان. یکی از مقاصدی که می‌توان در این سفرهای پایان اردیبهشت گنجاند، نائین‌گردی است. دیدار از شهری که ریشه‌های عمیقی در خاک این سرزمین دارد و دیدنی‌های بسیار. ایسنا به تازگی پای صحبت‌های یک اصفهان‌شناس نشسته تا او از نائین بگوید.
به روایت محمد حسین ریاحی، شهرستان نائین یکی از شهرهای قدیمی نه‌تنها در استان اصفهان بلکه در ایران محسوب می‌شود. این شهر از لحاظ برخی فنون و صنایع دستی در گذشته پیشرفت زیادی داشته است. در فرش‌بافی، عبا بافی و کوزه‌گری و در کشاورزی این شهر در برخی محصولات که مرتبط با مناطق کویری مانند گندم، جو پنبه و زعفران و انار است، محصولاتی دارد. مسجد جامع نائین یکی از مهم‌ترین‌ها در فهرست دیدنی‌های این شهر است، بنایی که به گفته ریاحی، ازجمله قدیمی‌ترین مساجد جامع ایران است و متعلق به دوران دیلمی می‌شود.  در خصوص وجه تسمیه کلمه «نائین» هم حمدالله مستوفی مورخ و جغرافیاشناس اسلامی در کتاب «نزهةالقلوب» می‌نویسد: «نائین مشتق از نام یکی از پسران حضرت نوح (ع) به نام "ناین" است.» البته برخی معتقدند نائین مأخوذ از «نی» است که گیاهی باتلاقی است. و از طرف دیگر، «صفا السلطنه نائینی» در سفرنامه صفا، وجه تسمیه نائین را از نوادگان نوح نبی می‌داند. برخی مورخان هم معتقدند  نائین در گذشته به دست ساکنان فلسطین بنا شده است و آنهایی که از دست «بخت‌النصر» نجات یافته و با کمک کوروش، شاه هخامنشی نجات پیدا کردند، به شرق اصفهان آمدند و نائین را از خود به یادگار گذاشتند. همه اینها باعث شده ریاحی، تاکید کند که نائین باید بیشتر از اینها مورد بررسی باستان شناسی قرار بگیرد تا شناخت ما نسبت به تاریخ این سرزمین کهن افزون شود. اگر به سایت اداره میراث فرهنگی نائین مراجعه کنید، از این شهر با عنوان «دروازه کویر مرکزی ایران» و «یکی از پهنـــــــاورترین شهرستان‌های استان اصفهان» یاد کرده‌اند.
شهرستان سی هزار نفری نائین از سه شهر نائین، ‌انارک و بافران تشکیل شده و تا مدتی پیش «خور و بیابانک» هم جزو همین شهرستان بوده است، اما حالا این منطقه شرقی، خودش شهرستان مجزایی است. در منطقه که بگردید، کوه‌های زیادی می‌بینید. مهم‌ترینشان محمدیه و زردکوه هستند در فاصله اردستان تا یزد. اما بقیه هم اسامی جالبی دارند؛ کوه میل، کوه سیاه، کوه شیر، کوه دره انجیر، کوه پرویز، کوه معراجی و کوه چهارگنبد. اگر به بافت‌گردی و تاریخ علاقه‌مندید، «نیستانک» را ببینید؛ دهستانی کهن که اعتقاد برخی مبنی بر ریشه گرفتن نام شهرستان از گیاه نی، را تداعی می‌کند. ردپای ساسانیان هم در تاریخ نائین دیده می‌شود؛ آنطور که قرائن نشان می‌دهند،  نائین یکی از شهرهای ایالت بزرگ «اصطخر» بوده است. رد تخریب‌های مغولان در این منطقه هم زخم‌های فراوان تاریخی به جا گذاشت اما در عصر  غازان و  اولجایتو  مرهم‌هایی  هم بر جای جای شهر گذاشتند و «مسجد باباعبدالله»، «عمارت امامزاده سلطان علی (ع)» و مناره مسجد جامع از یادگاران این عهد (ایلخانان) هستند. شهر نائین امروز به دو بخش تاریخی و جدید تقسیم شده است. در بافت تاریخی هفت محله بوده که شش‌تایشان به بازار راه می‌یافتند. یعنی حالا محلات کلوان، باب‌المسجد، نوآباد، گودالو، چهل دختران، پنجاهه و سرای نو را می‌توانید در بافت‌گردی‌هایتان ببینید و در بافت معماری درون‌گرایش به دیدار حسینیه‌ها، قلاع، کاروانسراها، آب انبارها و قنات‌ها بروید. در شهرستان نائین حداقل 23 مقصد تاریخی مهم وجود دارد که عبارت‌اند از: نواقلی نائین در محله کلوان بنایی که برای اخذ گمرکان مسافران و کاروان‌ها از آن استفاده می‌کردند، مسجد جامع و مصلی و حسینیه‌های تاریخی نائین، مسجد جامع و قلعه رستم بافران، مسجد جامع و قلعه محمدیه، خانه‌های تاریخی امامی، فاطمی و پیرنیا، بافت تاریخی انارک، مسجد سرکوچه، کویر ریگ جن، کارگاه‌های عباباقی، یخچال‌های تاریخی نایین، آب انبارهای نایین، آسیاب تاریخی ریگاره، مسجد بابا عبدالله ، بازار تاریخی نایین، روستای چوپانان، ننارین قلعه و معدن نخلک. برای سفر به نائین 140 کیلومتر به سمت شرق استان بروید و موطن خاندان‌های بزرگ علمی، سیاسی و فرهنگی مانند نائینی، پیرنیا، غلامحسین مصاحب، پروفسور فاطمی، حسین فاطمی، میرزای نائینی و حسین نائینی را ببینید.
اگر قصد شب‌مانی در منطقه دارید می‌توانید یکی از پنج اقامتگاه بومگردی کیخسرو چوپانان، رباط انارک، ساربان در روستای آشتیان و البته اقامتگاه ناروسیه که داخل قلعه تاریخی روستای اسماعیلان انارک است، را انتخاب کنید.
(اصفهان زیبا - پنجشنبه ۲۶ اردیبهشت ۱۳۹۸)