نفس‌های انارک به شماره افتاده!

 در چند سال گذشته کوه دره انجیر واقع در بخش شمالی شهر انارک نائین که مهمترین بخش منابع طبیعی این شهر است با بهره‌برداری معدنی و تولید آسفالت در معرض تخریب قرار گرفته که این روند باعث آسیب به زیست‌بوم منطقه شده است. حالا مردم و فعالان محیط‌زیستی این منطقه کارزاری را برای حل این معضل راه‌اندازی کردند.

به گزارش خبرنگار ایمنا، کوهستان دره انجیر که در رشته کوهی به طول ۴۰ و عرض هفت کیلومتر به نام بند انارک واقع شده از علت‌های اصلی شکل‌گیری شهر انارک است. در شمال این رشته کوه، کویر ماسه وجود دارد که به ریگ‌جن معروف است. منطقه انارک نائین ساختار زمین شناسی پیچیده‌ای دارد و تمام کانی‌ها در طول جاده نائین، انارک و انارک به چوپانان به وفور قابل مشاهده است. در شمال بند انارک معدن سربی به نام "نخلک"، قدمتی دو هزار و ۵۰۰ ساله دارد.

این منطقه میراث تاریخی گرانبهایی دارد و رشته کوه‌های آن منبع اصلی تأمین آب بوده و خاک آن برای کشاورزی غنی است. بیش از ۴۰ چشمه در این کوهستان وجود دارد و دره انجیر، بلندترین نقطه آن است. آب فراوان در کوهستان دره انجیر و دره‌های آن پوشش گیاهی و حیات جانوری بسیار خوبی را ایجاد کرده است، اما متأسفانه در سال‌های اخیر کوه دره انجیر مورد بهره‌برداری و معدن‌کاری قرار گرفته و با صدور مجوز ادارات منابع طبیعی و صمت شهرستان نائین جهت بهره‌برداری به یک کارخانه تولید آسفالت واگذار شده است که در صورت ادامه این روند، آسیب جدی به محیط زیست و منابع طبیعی انارک وارد خواهد شد که به هیچ وجه قابل جبران نیست.

این مجوز در حالی برای کارخانه مذکور صادر شده که محیط‌های دیگری برای تأمین مواد اولیه کارخانه در منطقه وجود دارد. حالا مردم و فعالان محیط زیست از این جریان ناراضی هستند و با راه‌اندازی کارزار و شکوائیه‌ای با سه هزار امضا، خواستار پیگیری مسئولان مربوطه و لغو مجوز بهره‌برداری و تخریب این کوه یا جایگزینی محل دیگری جهت تأمین مواد اولیه کارخانه هستند.

کوه دره انجیر منطقه آسیب‌پذیری است

محمد درویش، فعال محیط‌زیست در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار می‌کند: دره انجیر منطقه آسیب‌پذیری است و در این زمینه باید ارزیابی محیط زیستی انجام شود. انجام این ارزیابی مجدد خواسته ساکنان محلی است و باید برای آن اقدام شود.

وی می‌افزاید: این موضوع جدی است و نباید در این منطقه عملیات سازه محور اجرا شود، زیرا پوشش گیاهی آن نابود می‌شود و احتمال متروکه شدن و کاهش سازه‌های زیستی وجود دارد. با توجه به ماده ۶۶ آئین دادرسی مردم می‌توانند در این زمینه اعتراض کنند، چراکه تاب‌آوری سرزمین متأثر از مؤلفه‌های بسیاری است و کوهستان‌ها یکی از مناطقی است که باید حفظ شود.

حیات مردم انارک وابسته به کوه دره انجیر است

احمد سعیدی انارکی، فعال محیط‌زیست هم در تشریح موقعیت منطقه دره انجیر انارک، اظهار می‌کند: کوه دره انجیر در انارک واقع شده و شهرستان نائین مرکز بخش انارک از نظر جغرافیایی بسیار وسیع، کویری و بیابانی است. در این منطقه رشته کوهی کم‌ارتفاع وجود دارد که از شمال و شمال شرقی به جنوب شرقی انارک ختم می‌شود.

وی می‌افزاید: زندگی ساکنان انارک به این رشته کوه وابسته است، هوای مطلوبی دارد و بارندگی‌های بسیار سبب می‌شود آب‌های زیرزمینی افزایش یابد، دره انجیر بلندترین رشته کوه این ناحیه است که ارتفاع آن به دو هزار و ۵۰۰ متر می‌رسد و از نظر طبیعی مراتع غنی و انبوه بادام و پسته کوهی در این منطقه یافت می‌شود.

این فعال محیط زیست ادامه می‌دهد: بخشی از کوه دره انجیر به یک کارخانه سنگ‌شکن و آسفالت واگذار شده است که از کوه بهره‌برداری و سنگ استخراج می‌کنند و با تولید شن و ماسه برای تأمین آسفالت منطقه هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. بهره‌برداری این چنینی از کوه سبب شده است که طبیعت این ناحیه آسیب ببیند و پوشش گیاهی آن از بین برود.

وی تصریح می‌کند: مردم منطقه به این اقدامات که تخریب این کوه را در پی داشته اعتراض دارند و این مسئله را در نامه‌ای آورده‌اند که سه هزار نفر از مردم انارکی ساکن یا خارج از آن هم امضا کرده‌اند و برای نماینده شهرستان در مجلس شورای اسلامی و استانداری اصفهان ارسال شده است.

سعیدی انارکی خاطرنشان می‌کند: متأسفانه مسئولان با این موضوع برخورد نکردند در حالی که آسیب این تخریب‌ها به منطقه ادامه دارد. سازمان محیط زیست هم ادعا دارد به دلیل اینکه این منطقه جزو مناطق چهارگانه محیط زیست نیست نمی‌تواند اقدامی انجام دهد و اداره صمت نائین هم با این ادعا که این بهره‌بردار مجوز دارد اقدامی در این خصوص انجام نداده است در حالی که به نظر مردم این کار غیرقانونی است و خواستار آسیب کمتر به منطقه هستند.

وی در خصوص این معضل، اظهار می‌کند: یکی از جایگزین‌ها برای این کارخانه ضایعات معادن سنگ است، ضایعات جمع‌آوری شده می‌تواند از بیابان‌های اطراف به کارخانه سنگ‌شکن منتقل شود که با این کار محوطه بیابانی هم آزاد می‌شود، اما در حال حاضر این کارخانه باعث تخریب کوه شده و چشم‌انداز و زیبایی‌های منطقه را با خراش‌هایی که در کوه ایجاد می‌کند از بین می‌برد، بهتر است به صدور این مجوز دوباره رسیدگی و منطقه‌ای جایگزین برای این اقدام انتخاب شود که آسیب کمتری به همراه داشته باشد. به این ترتیب به اعتراض مردم هم اهمیت می‌دهند.

کوه دره انجیر مدت مدیدی است که تخریب می‌شود

اما ابوالقاسم خیابانی، شهردار انارک در این خصوص می‌گوید: کوه دره انجیر با شهر انارک ۱۵ کیلومتر فاصله دارد و خارج از محدوده شهری است و شهرداری هم هیچ دخالتی در مناطق خارج از محدوده ندارد و مسئولیت مناطق خارج از محدوده شهری بر عهده بخشداری است.

وی با بیان اینکه شهرداری به فکر منافع شهر است و دخالتی در این موضوع ندارد، می‌افزاید: بیش از ۱۰ سال از تخریب این کوه می‌گذرد، اما مردم امروز نسبت به این موضوع شاکی شده‌اند در حالی که این بهره‌بردار و کارخانه آسفالت دارای مجوز از اداره صمت است و شن و ماسه و آسفالت شهر را تأمین می‌کند، البته مراجع مختلف دیگری مانند ادارات منابع طبیعی، بخشداری و صمت در این خصوص نظر می‌دهند.

پروژه نائین - انارک به نفع مردم منطقه است

این سخنان در حالی مطرح می‌شود که محمد سرجوقیان، معاون معادن اداره کل صمت استان اصفهان اظهار می‌کند: ۸۵۰ معدن در این استان پروانه بهره‌برداری دارد و در همه شهرستان‌های استان اصفهان معدن وجود دارد، اما تمرکز این معادن درشهرستان‌های نائین، خوروبیابانک، کاشان، نطنز و اردستان است. مواد معدنی استخراج شده هم شامل سنگ‌های تزئینی مانند مرمر، گرانیت، ترورتن، سنگ آهن، سرب، روی، طلا است که به همراه خاک‌های صنعتی و مصالح ساختمانی هم استخراج می‌شود.

وی اضافه می‌کند: استان اصفهان یکی از بهترین استان‌های معدن‌خیز است و از نظر تعداد معادن رتبه اول را دارد. این استان در میزان تولید و ذخایر رتبه پنجم را به خود اختصاص داده است. برای صدور مجوز و اجازه برداشت مواد معدنی بر اساس ماده ۴۴ قانون معادن، استعلام‌های لازم از ادارات منابع طبیعی و میراث فرهنگی، سازمان محیط زیست و سایر ارگان‌های مربوطه دریافت می‌شود و سپس سازمان صمت پروانه بهره‌برداری را صادر می‌کند.

معاون معادن اداره صمت استان اصفهان تصریح می‌کند: کوه دره انجیر در اختیار شرکت فردسازه است که پروژه احداث باند دوم نائین به انارک را در اختیار دارد. در سال ۱۳۹۵ هم موافقت‌نامه اداره کل راه و شهرسازی استان را اخذ کرد و برای تأمین مواد مورد نیاز جهت آسفالت، کوه دره انجیر انتخاب شد و تا پایان سال ۹۹ هم فعالیت داشته است.

وی تصریح می‌کند: در سال جاری پروژه جدیدی از سوی اداره راهداری و حمل و نقل جاده‌ای برای لکه‌گیری هندسی و روکش آسفالت گرم در مسیر نائین به خوروبیابانک تعریف شد که در حال بررسی است و چنانچه موافقت‌نامه‌ها دریافت شود مجوز برداشت برای این پروژه هم صادر خواهد شد.

سرجوقیان خاطرنشان می‌کند: پروژه نائین به انارک برای مردم این ناحیه موضوعی حیاتی است و می‌تواند تصادفات منطقه‌ای را کاهش دهد، تمام مجوزهای قانونی برای کوه دره انجیر از ارگان‌های زی‌ربط دریافت شده و مردم می‌توانند در صورت اعتراض برای لغو پروژه به اداره راهداری مراجعه کنند.

عدم هماهنگی دستگاه‌ها برای صدور مجوز معادن

علی رضایی خوزانی، عضو انجمن محافظان محیط زیست پاکوه نائین و کارشناس ارشد محیط زیست در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار می‌کند: متأسفانه عدم هماهنگی در دستگاه‌های دولتی برای صدور مجوز برای بخش‌های دولتی و خصوصی از مشکلات عمده بوده و علت اصلی این موضوع، ناشی از سوءمدیریت است.

وی می‌افزاید: در مناطقی که آسفالت برداشت می‌شود باید مناطق مختلف مورد بررسی و شناسایی قرار گیرد. برای ایجاد معادن، باید به جاده دسترسی داشته باشند و نیازهای ابتدایی معدن را هم تأمین کنند. در کشور به معادن نیاز داریم و باید از منابع بهره‌برداری کنیم، اما بهره‌برداری شرایطی دارد که باید پایا و خردمندانه باشد؛ اولین مرحله برای بهره‌برداری خردمندانه این است که مکان‌یابی به درستی انجام شود تا کمترین تخریب را ایجاد کنند.

عضو انجمن محافظان محیط زیست پاکوه نائین تصریح می‌کند: موضوع دیگر که اهمیت ویژه‌ای دارد حفاظت و بهسازی است که اصلاً مورد توجه قرار نگرفته، بهره‌داری تخریب را به همراه دارد، اما بهره‌بردار باید در حین بهره‌برداری و در پایان کار، محیط زیست اطراف منطقه را احیا کند، اما سازمان مربوطه بهره‌بردار را ملزم به این کار نمی‌کند.

وی ادامه می‌دهد: راه‌حل‌ها در قوانین بیان شده‌اند و قرار نیست موضوع جدیدی به قوانین اضافه شود، قبل از صدور مجوز برای ایجاد کارخانه آسفالت باید منطقه ارزیابی زیست محیطی شود که این ارزیابی توسط مشاوران محیط زیست انجام می‌شود، اما متأسفانه تخریب‌های گسترده و جانمایی‌های نادرست سبب اعتراض مردم انارک شده که اعتراض به حقی هم هست و تمام مشکلات این طرح باید بررسی شود و مسئولان پاسخگو باشند.

کوه دره انجیر منبع اصلی تغذیه قنات‌ها است

رضایی می‌افزاید: کوه دره انجیر منبع اصلی تغذیه قنات‌های اسماعیلان و دیگر قنات‌های انارک است. در این منطقه منابع خوب شکار وجود دارد و با توجه به شرایط ویژه، مربوط به تمدن بیش از اسلام است، معادنی که تخریب فیزیکی دارند، چشم‌اندازهای منطقه را از بین می‌برد و موانع بسیاری در گردشگری منطقه ایجاد می‌کند.

وی در خصوص پوشش گیاهی و ارزش منطقه دره انجیر تصریح می‌کند: پوشش گیاهی دره انجیر به دلیل وجود درختچه‌های بادام کوهی، بنه، درختچه آویشن و گیاهان دارویی چون آنغوزه، قدومه، زیره سیاه، مریم گلی، اسطوخودوس و کاکوتی بی‌نظیر و گونه‌های دیگری هم در این ناحیه می‌روید که برای مردم این منطقه ارزشمند است.

عضو انجمن محافظان محیط زیست پاکوه نائین خاطرنشان می‌کند: ارتفاع کوهستان و ساختار آن برای حیات‌وحش ارزشمند است، اگرچه شکار گونه‌ها سبب شده جمعیت حیات‌وحش در انارک کاهش یابد، اما این منطقه یکی از زیستگاه‌های اصلی قوچ و میش است، کل و بز هم در این منطقه دیده می‌شود و دامنه‌های آن برای آهوی کویری یا جبیر بسیار مناسب است تنوع پرندگان وحشی مانند کبک، دلیجه و چکاوک‌ها از این دسته‌اند.

منابع طبیعی از معادن خسارت دریافت می‌کند

این کارشناس ارشد محیط زیست اضافه می‌کند: منابع طبیعی در ازای بریدن درختچه خسارت‌های بسیار زیادی از معادن می‌گیرد و قبل از واگذاری معدن محدوده معدن را مشخص می‌کند در مناطقی که بهره‌برداری صورت می‌گیرد اگر مردم مطالبه دارند باید دقیق بررسی شود وسعت معدن چه مقدار است و در حد وسعت بهره‌برداری شود.

وی در خصوص تخریب مناطق توسط معادن تصریح می‌کند: معادن به درختچه‌ها، پوشش گیاهی، آبراه‌ها و منابع آبی صدمه می‌زند، اداره منابع طبیعی مسئول بررسی و دریافت خسارت‌ها است و توجه به این موضوع در طرح‌های مختلف این اداره دیده می‌شود همچنین باید به آلودگی صوتی، آلودگی پساب، تولید پسماند، زباله و باطله‌ها هم توجه شود، این مسائل بر اساس استانداردهای زیست محیطی کشور و استانداردهای بین المللی تعیین شده است.

رضایی اظهار می‌کند: برای اینکه تخریب پوشش گیاهی و درختچه‌ها به حداقل برسد باید تعیین مسیر صورت گیرد، بنابراین کارخانه آسفالت باید به منطقه دیگری منتقل شود که بعید به نظر می‌رسد و تخریب‌های صورت گرفته از بین نمی‌رود مگر اینکه بهره‌بردار متعهد شود منطقه را احیا کند که متأسفانه در ایران موضوع احیا تعریف نشده و این امر بزرگترین مشکلی است که با معادن وجود دارد و مردم منطقه باید هزینه‌هایی را متحمل شوند چون احیا و بهسازی انجام نشده است.

انفجار و تخریب در منطقه تفرجگاهی انارک

مسعود مطلبی رئیس سابق اداره صمت نائین و مدیرعامل شرکت توسعه معادن مبدا در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا می‌گوید: سابقه فعالیت‌های معدن کاوی در اطراف شهر انارک قدمتی بالغ بر چند هزار سال دارد و بالغ بر ۵۰ محدوده معدنی به ویژه آهن، مس و روی در این منطقه وجود داشته است و از سال‌های ۱۳۵۵ به بعد با خروج کارشناسان روسی و آلمانی اکتشافات ذخایر بزرگ معدنی کاهش یافت و اکثر مردم به شهرها مهاجرت کردند.

وی می‌افزاید: به جرأت می‌توان گفت اکثر استادکاران قدیمی و معدن کاران باتجربه انارکی در استخراج یا اکتشاف نقش داشته‌اند و چند سالی است که بحث واگذاری سنگ لاشه آهک در ضلع غربی شهر انارک و در مجاورت کوه دره انجیر سبب ناراحتی مردم شده و علت اصلی آن هم انفجار، تخریب و استخراج قسمتی از کوه مشرف به دره انجیر است چرا که این منطقه یکی از تفرجگاه‌های انارک است.

استخراج سنگ آهک در مناطق دیگر هم امکانپذیر است

مطلبی ادامه می‌دهد: ماده معدنی که در حال حاضر در محدوده معدنی دره انجیر انارک جهت تولید آسفالت از آن استفاده می‌شود یک نوع سنگ آهک است که به وفور در سراسر کشور و اطراف شهر انارک هم وجود دارد و در صورتی که قبل از واگذاری معدن به متقاضی، کارشناسان محترم سازمان صمت، منابع طبیعی و محیط زیست در حین بازدید اولیه دقت و دوراندیشی لازم را می‌داشتند قطعاً واگذاری این محدوده در این محل جهت انفجار و استخراج سنگ آهک که در سایر نقاط منطقه هم امکان پذیر بود صورت نمی‌گرفت و چشم‌انداز زیبای شمال و شمال شرق انارک را دگرگون نمی‌کرد.

مدیرعامل شرکت توسعه معادن مبدا می‌افزاید: متأسفانه واگذاری محدوده معدنی در حال حاضر اتفاق افتاده است و معدن کار نیز متحمل هزینه‌هایی جهت استخراج و باز نمودن سینه کار و استقرار ماشین‌آلات جهت تولید آسفالت شده است و چندین سال هم از فعالیت این شرکت می‌گذرد و خدمات ارزنده‌ای هم طی چند سال به منطقه داشته است.

لزوم واگذاری منطقه جدید به معدن‌کار دره انجیر

وی در خصوص راهکار کاهش تخریب در این منطقه می‌گوید: بنابراین ضروری است جهت کاهش تخریب منطقه ابتدا محدوده معدنی سنگ آهک یا لاشه آهکی مناسب به ویژه محدوده‌های آهک لاشه متعلق به سیمان انارک که عمدتاً غیرفعال و در اختیار سازمان صمت است به معدن‌کار واگذار شود و سازمان صمت و محیط زیست باید پروانه بهره‌برداری معدن را مجدد تمدید نکنند و تا زمان واگذاری محدوده معدنی جدید، معدن کار با حداقل ظرفیت و از افق‌های پایین دست به فعالیت خود ادامه دهد.

مطلبی در پایان خاطرنشان می‌کند: در صورتی که امکان حمل و جابجایی ماده معدنی از معادن سنگ ساختمانی یا غیرفعال اطراف انارک وجود دارد قسمتی از تأمین ماده معدنی خود را از این مناطق که به وفور هم هستند تأمین نمایند.
(کد خبر 522420 - ۲۵ شهریور ۱۴۰۰ - ۰۷:۳۸)

 )