چهارطاقی و قلعه باستانی نخلک

قلعه باستانی نخلک بقایایی از یک آبادی معدنچیان دوره ساسانی می باشد .چهار طاقی نخلک یکی از مهمترین بناهای تاریخی متعلق به دوره تاریخی ساسانی از نمونه چهار طاقی های معدود استان اصفهان محسوب می شود. این بنای تاریخی به شماره ۳۱۸۷۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و این موضوع از طریق معاون ریاست جمهوری و ریاست سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری کشور ابلاغ شد .
این چهارطاقی که در ۴۶ کیلومتری شمال شرق انارک و در مجتمع معدنی نخلک از توابع شهرستان نایین قرار دارد، متعلق به دوره ساسانیان است و به صورت چهارطاقی و گنبدی که از ویزگی های معماری ایرانی محسوب می شود با استفاده از مصالح قلوه سنگ و ساروچ و با کاربری مذهبی در دوره مربوطه ساخته شده است .
قدمت بناهای نخلک به بیش از ۱۸۰۰ سال میرسد.در دوران ساسانی این بناها در مجاورت معدن سرب و نقره نخلک بنا شده است که این معدن با قدمتی هم تراز با چهار طاقی و حتی قدیمی تر به عنوانه موزه معدنی کشور شناخته شده است همزمان با ساخت چهار طاقی نخلک در فاصله کوتاه از این چهار طاقی دژی مستحکم ساخته می شودکه به احتمال زیاد برای در امان نگهداشتن مواده معدنی ارزشمند استخراج شده توسط کارگران ار هجوم یاغیان بنا گردیده است. در دوران ساسانی بعد از استخراج نقره از معدن ان را به قلعه برده و در ضرابخان های همان قلعه به سکه تبدیل می شده و از ان حفاظت می کردند سپس سکه ها را به سپاهان یا همان اصفهان امروزی منتقل می کردند. و چهار طاقی نخلک به این دلیل ساخته شد که کارگران و سپاهیان معدن به نیایش خدای یکتای بپردازند. ان چهار طاقی همانند نماز خانه مسلمانان در این دوره عمل می کرده است.

قلعه نخلک دژی مستحکم است که در مجاورت چهارتاقی بنا گردیده.زیربنای قلعه ۱۶۰۰ متر مربع میباشد.چهار برج دیدبانی در چهار گوشه قلعه قرار دارد که در این چهار برج پنجره های برای تیراندازی تعبیه شده است در دو طرف در ورودی قلعه دو اتاق نگهبانی قرار دارد. یکی از اتاق ها در حال حاضر تخریب شده ولی اتاق دیگری سالم باقی مانده است.
با توجه به اینکه قسمت شمال و شمال غربی این بنای تاریخی بر اثر فرسایش شدید و عوامل طبیعی تخریب شده بود با اقدام اداره میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری بخش های فروریخته آن ترمیم و با استفاده از مصالح موجود و همگن با بنا مرمت شد .

قلعه تاریخی بزرگ که هم دوره با این بنای تاریخی و با استفاده از مصالح به کار رفته در این بنا در مجاورت آن ساخته شده بر اساس یافته ها ی اولیه استخراج معادن در کشور در این منطقه بوده است به طوری که آثاری از استخراج در برخی از قسمت های سطحی این منطقه به چشم می خورد .

نخلک از حدود یک سال پیش به بخش خصوصی واگذار شده و شرکت کیمیا گوهران به عنوان شرکت سرمایه گذار در آنجا مشغول به کار و فعالیت میباشد و تاکنون با احداث کارخانه جدید توانسته تولید خود را به دو برابر ارتقا دهد ولی در زمینه کار معدنی و استخراج محدود شده به طبقات و رگه های معدنی که پیشتر کار شده بود یعنی از عمق ۱۲۵ تا ۲۰۰ متری زیر زمین و کار در افق ۲۴۰ متری معدن که آینده نخلک بر آن بنا شده بود عملا متوف شده و به جای آن در حال کار های اکتشافی و گمانه زنی های جدید در مناطق دیگر هستند که خود به معضلی برای نخلک تبدیل شده است.

   
(سیری در ایران /  ۳۰ فروردین ۱۳۹۹)