سنگ بزرگ پیش پای معادن انارک

همشهری وضع اقتصادی منطقه انارک را بررسی می کند

اصفهان-سینا ایرانپور انارکی: بخش انارک در شرق استان اصهان و با وسعت 18هزار کیلومتر مربع که بزرگ ترین بخش در اصفهان محسوب می شود، در 75 کیلومتری شهرستان نائین واقع شده است.
آسمان شب آن چشم نواز است و طبیعت مسحور کننده و بسیار جذابش کویرنوردان را به سوی خود می خواند، اما برجسته ترین ویژگی انارک غنی بودن ذخایر معدنی آن است که نزدیک به 2درصد از معادن ایران را در خود جای داده است. انارک یکی از مناطق قدیمی کشف و استخراج کانی های فلزی در جهان به شمار می رود و به گفته رئیس پیشین اداره صنایع و معادن شهرستان نائین، انارک را می توان «آکواریوم معدنی کشور» نام نهاد. «عباس بلانیان» ادامه می دهد: مجتمع معدنی «سرب نخلک» یکی از معادن انارک است که با 2هزار سال قدمت در 46کیلومتری شمال شرق انارک و در حاشیه کویر مرکزی قرار دارد.
در نخلک «آتشگاه»، «چهارطاقی» و «بقایایی از یک آبادی متعلق به معدنچیان دوره ساسانی» برجای مانده است که نشان می دهد در این منطقه از روزگاران باستان، تاسیسات معدن وجود داشته است. وی ادامه می دهد: اقتصاد شهر انارک همیشه به معدن وابسته بوده است و معادن «سرب نخلک»، «مس طالمسی»، «مس مسکنی»، «سرب سیاه کوه» و «طلای خونی» از ذخایر مهم حوزه انارک به شمار می آیند.
«حسن حسنی» نماینده شهرستان نائین در مجلس شورای اسلامی نیز در آیین آغاز عملیات بهره برداری از بزرگ ترین معدن مس استان اصفهان در بخش انارک یکی از ظرفیت های بالای منطقه انارک را معادن مس آن مطرح می کند.
«محمود گوهرین» که بزرگ ترین سرمایه گذار معدن مس استان اصفهان است نیز می گوید: بیشترین معادن مس استان اصفهان در حوزه انارک و در مسافتی کمتر از 100کیلومتر از معدن مسکنی انارک، قدیمی ترین و بزرگ ترین معدن مس استان اصفهان است. به گفته وی قدیمی ترین آثار مسی کشف شده متعلق به 4هزار و 100سال پیش از میلاد در سیلک کاشان است و بررسی ها و کاوش ها نشان می دهد که اهالی آن منطقه، مس مورد نیاز خود را از معدن مسکنی انارک تامین می کرده اند.
گوهرین می افزاید: تاریخچه بهره برداری این معدن، حاکی از آن است که 400 سال پیش یعنی از دوره صفویه تاکنون این معدن در چندین دوره مورد بهره برداری قرار گرفته است، اما در 20 سال اخیر فعالیت نداشت و به صورت متروکه در آمده بود. وی در مورد اقدامات و فعالیت های مهم انجام گرفته در این معدن می گوید: مطالعات زمین شناسی ناحیه ای و منطقه ای، نمونه برداری و مطالعات کانی شناسی و سنگ شناسی، ارزیابی ذخیره با استفاده از روش های جدید زمین آماری، ارائه گزارش پایانی اکتشاف و اخذ گواهی کشف از سازمان صنایع و معادن استان اصفهان، انجام مطالعات اکتشاف تکمیلی و استخراجی، اخذ پروانه بهره برداری معدن از سازمان صنایع و معادن، انتخاب روش فراوری کانسنگ در این معدن و انجام مطالعات در زمینه تامین آب از اقدمات مهم انجام گرفته در این معدن است.
سابقه راه اندازی کارخانه فراوری معدن سرب نخلک به سال 1330 می رسد و می توان از آن به عنوان نخستین کارخانه فراوری مواد معدنی ایران نام برد. این معدن به گفته رئیس پیشین اداره صنایع و معادن شهرستان نائین با توجه به قدمت وزیر زمینی بودن آن، به عنوان «موزه معدنی کشور» شناخته می شود و عملیات اجرایی موزه با تخصیص 10 میلیارد ريال اعتبار در حال انجام است.
کانی ها و معادن انارک
در انارک ذخایر متنوعی چون سرب، آهن، طلا، مولبیدن، پیریت، نیکل، کبالت، اورانیوم، مس، زاغ و آنتیموان یافت شده است. معادنی چون سرب نخلک، مس مسلکنی، مس طالمسی، طلای خونی، آهن خالو حیدر، آهن بته علم، معدن منگنز، نیکل چاه شوره، سرب و زغال سنگ سیاه کوه، کرومیت دم عبدوله، فیروزه و آهن چفت چغو، گوگرد معلا، طلای پتیار، معادن سنگ و خاک مختلف برخی از معادن نامگذاری شده در انارک هستند. اما فعلاً فقط معدن سرب نخلک فعال و سایر معادن آن سال هاست که غیر فعال شده اند.
همت، تلاش و سرمایه اهالی انارک
اما مردم انارک دست روی دست نگذاشتند. با تلاش مستمر و سرمایه گذاری بخش خصوصی، شرکت توسعه و عمران انارک تاسیس شد و به مرور زمان شرکت فراز معادن، بهره برداری از معادن سنگ را آغاز کرد و چند سال بعد انارک موفق به ایجاد یک شهرک صنعتی شد. کارخانه پودر سنگ (فراوری پودر میکرونیزه معدنی)، کارخانه پاکت سازی (زنجیره تامین صنایع سیمان)، شرکت سیمان انارک (بهره برداری از معادن اولیه سیمان)، شرکت آجرآژندانارک (بهره برداری از معادن خاک) از دیگر کارخانه هایی بودند که در مدت 10سال اخیر راه اندازی شده و یا همچون کارخانه سیمان و آجر در حال راه اندازی هستند.
راه اندازی معادن بدون کمک دولت
معادن و کارخانه های رونق گرفته در شهر انارک صرفاً خصوصی بوده و با سرمایه اشخاص حقیقی و بدون سرمایه گذاری دولت راه اندازی شده اند و از نکات قابل توجه دیگر تحصیلات مرتبط بسیاری از جوانان انارک در حوزه مهندسی معدن و زمین شناسی است که می تواند پشتوانه ای قوی برای راه اندازی معادن انارک باشد. معماری نسبتاً مناسب، فضای شهری و ترمیم آثار تاریخی همچون قلعه ها، توسعه امامزده شهر انارک، بازسازی مهمانسرای انارک که هم اکنون به محیطی زیبا با معماری سنتی و امکانات مناسب تبدیل شده است و ایجاد مجتمع رفاهی-گردشگری و رستوران در حاشیه جاده ورودی شهر، رونق بازار مسکن با رشد ساخت و ساز در شهرک اقماری شهید رجایی، شکل گیری موزه مردم شناسی انارک و طبیعت بکر و مزارع و باغ های زیبای اطراف انارک که شیفتگان بسیاری داشته و محلی مثال زدنی برای استراحت و لذت بردن از طبیعت است، همه و همه از مزایای انارک امروز است که به همت مردم سخت کوش این شهر محقق شده است.
کمبودها و چالش های انارک
بزرگ ترین چالش های مردم انارک در درجه نخست تامین آب آشامیدنی این شهر است و در این میان احیای سد آبی دره انجیر انارک در اولویت قرار دارد و علاوه بر آن به کارگیری تکنیک های آبخیزداری برای یافتن منابع آبی جدید و ذخیره سازی آب می تواند راهگشا باشد. اکنون بیشتر آب مصرفی انارک از مناطق اطراف و با تانکرهای آب تامین می شود و هر سال کم آبی گریبان گیر ساکنان این شهر است. اما چالش دوم، اتصال انارک به شبکه سراسری گاز است که این نیز تاثیر بسزایی در توسعه صنعتی شهر انارک خواهد داشت. بیش از 15 سال است که در شهر انارک لوله کشی گاز انجام شده است، اما هرگز گازی به این لوله تزریق نشده است. چالش سوم شهر انارک که کاملا به 2 چالش دیگر مربوط می شود، کمبود جمعیت این شهر است. انارک هم اکنون کمتر از 2هزار نفر سکنه دارد. قطعا تامین آب و گاز می تواند از مهاجرت بیشتر جلوگیری کند و با توجه به راه اندازی کارخانه های جدید، افراد و خانواده های بیشتری را به دلیل امکان اشتغال، به انارک جذب کند و به این ترتیب چالش جمعیتی شهر انارک رفع شود.
(سینا ایرانپور انارکی /  همشهری دوشنبه 22 خرداد 1391 شماره 5708، پیوست اصفهان)