ماجراجویی در ریگ جن

در سال هایی که خبر از امکانات سفر نبود معمولا زمانی که مسیر سفر و ماجراجویی افراد به مناطق بیابانی و کویری می افتاد، گاو نر می خواست و مرد کهن! با این حال گاهی دیگر چاره ای باقی نمی مانده و سفر و دل به کویر و بیابان زدن آخرین چاره بوده است. تصور کنید حال ماجراجویانی که برای سیراب کردن عطش روحشان به بیابان ها سر می زده اند! کویر ریگ جن هم یکی از آن نقاط کویری بوده است که حتی الان هم مقصد ماجراجویان و طبیعت گردان حرفه ای است و نباید برای رفتن به آن بی گدار به آب زد. اگر دوست دارید که به این کویر برای ماجراجویی بروید، در ادامه با ما در الی گشت همراه باشید. 

ریگ جن، نام کویری در ایران است که اسرار آمیز و شاید هم برای کسانی که نمی شناسندش، کمی ترسناک باشد. این کور در واقع سومین ریگ زار بزرگ در ایران محسوب می شود که در جنوب سمنان، جنوب شرق گرمسار و شمال انارک، شرق منطقه ی حفاظت شده کویر و غرب جندق قرار گرفته است. این کویر اسرار آمیز با وسعتی در حدود ۴۵۲۶ کیلومتر مربع در جنوب غربی دشت کویر قرار گرفته است و از شمال غرب به جنوب شرقی کشیده شده است. باورتان می شود که هنوز توافقی بر سر وسعت این کویر وجود ندارد؟!
برخی می گویند که ریگ جن آنقدر وسیع است که می توان مساحت آن را برابر با بیش از ۳۰ شهر بزرگ مثل تهران و یا اصفهان در نظر گرفت اما این تخمین آن قدرها هم نزدیک به واقعیت به نظر نمی رسد.
در این کویر چیزی به جز نمک، ماسه، باتلاق و شن زار تا چشم کار می کند، به نظر نمی آید و خبری از حتی یک قطره آب شیرین و خوردنی نیست. در واقع یک دشت فرسایش یافته زیربنای ریگ جن را تشکیل می دهد و تپه های ماسه ای برخان و تپه های ماسه ای هرمی در سراسر آن پراکنده شده اند.

در همه جای این کویر رسوبات نمکی فراوانی دیده می شود که از دامنه های فرسایش یافته البرز به این کویر آمده اند. در کویر ریگ جن، آب حاصل از بارش های نادر فصلی را از ارتفاعات کوه گوگردی به سوی قلب ریگ جن هدایت می شوند را می توان در فصل های بارندگی مشاهده کرد و این شاید تنها زماین باشد که یک ماجراجو و یک طبیعت گرد می تواند اثر و ثاری از زندگی دید.

تپه‌های شنی این کویر، هلالی شکل هستند و دو گوشه ی تیز دارند که در مناطقی که دارای جهت باد ثابت هستند، تشکیل می‌ شوند. این نوع تپه‌ ها به صورت متقارن یا نامتقارن و متحرک شکل می گیرند و هرچه کوچک تر باشند، جا به جایی بیشتری دارند. در مقدمه گفتیم ولی مجددا بر روی این مسئله تاکید می کنیم که کویر ریگ جن تنها می تواند مقصد طبیعت گردان حرفه ای و کویر شناسان متخصص باشد و نباید در سفر به آن بی گدار به آب زد و بدون همراه و یا یک تیم حرفه ای به این کویر رفت.
یکی از نکاتی که درباره ی محیط زیست کویرها باید گفت و به آن اشاره کرد این است که هر کویری و به صورت خاص، کویر ریگ جن که در این مطلب منظور ما می باشد هر چه قدر هم که زیبا و آرام به نظر برسد، می تواند در کمترین زمان ممکن بی رحم شود و با زندگی شما بازی نماید. پس در آخر باز هم تاکید می نماییم که با کسی که این کویر بروید که حرفه ای و بلد باشد. این کویر برای مردمانی که در نزدیکیش و مناطق اطرافش زندگی می کنند، محل داستان های مختلف است.

داستان ها و افسانه های محلی می گویند که کویر ریگ جن محل مرگ و دفن اکثر موجودات زنده است! این کویر، باتلاق‌های سهمگین این کویر می تواند مرگ را برای هر موجود زنده ‌ای به ارمغان آورد و به همین خاطر است که تاکید می کنیم که تنها و بی تجربه به این سفر نروید. فرو رفتن در گل و لجن باتلاق های ریگ جن می تواند در صورتی که آشنا نباشید، ماجراجویی سهمگین برای شما رقم بزند.
یکی از جالب ترین رازهای منطقه ی سهمگین و شگفت انگیز ریگ جن این است که در ۳۰ کیلومتری جنوب مرکز ریگ جن و نقطه ی تلاقی دیواره ی پنجم و دوم ریگ جن، اثر و آثاری از ذوب فلزات معدنی وجود دارد که به آن سرباره می گویند.
در واقع سرباره محصولی مصنوعی و جانبی است، که از ناخالصی‌های موجود در سنگ فلزات به هنگام جداسازی فلز در کوره‌های ذوب به دست می آید و کاربردهای گوناگونی دارد. با پژوهش های انجام شده بر روی این سنگ ها مشخص شد که این سرباره ها پس از ذوب مسی که استخراج شده از ارتفاعات کوه ملاهادی و سایر معادن مس در این منطقه شده اند. روش ذوب فلزات در ایران سابقه ای بسیار طولانی و البته کهن دارد و سال هاست که دیگر مورد استفاده قرار نمی گیرد.
در این روش از درختچه های سیاه برای روشن کردن آتش و ذوب فلزات استفاده می شده است و علت استفاده از این گیاه این بوده است که این گیاه به دلیل قابلیت شکستگی و آتش پرحرارت و با دوام آن به خوبی در کوره های ذوب فلزات عمل می کرده است.
پوشش گیاهی درخت تاغ در مکانی که سنگ ها دیده می شوند نسبت به سایر نقاط اطراف ضعیف تر به نظر می رسد و این امر حکایت از این دارد که تاغ ها در این منطقه مورد استفاده قرار گرفته اند. باورتان می شود که کویر ریگ جن برای سال ها منطقه ای ناشناخته به شمار می آمد و هیچ کس حتی از وجود آن اطلاعی نداشت؟

ماجراجویان بسیاری برای دیدن و تجربه کردن حضور دراین منطقه ی کویری یعنی ریگ جن برنامه ی سفر به این کویر را دارند. اگر شما هم از این دسته هستید، این موارد را در سفرتان به ریگ جن به خاطر بسپارید:

• با ستارگان و موقعیت آنها در فصول مختلف سال آشنا باشید تا تشخیص جهت و مسیر حرکت در شب ممکن شود.
• آشنایی با جانوران و خزندگان و حشرات کویر هم ویژگی مهم دیگر است.
• برخی از گیاهان در مناطق خاصی می رویند و از طریق نوع گیاه میتوان نوع آب در آن منطقه را تشخیص داد.
• در کویر مراقب وسایل الکترونیکی خود باشید زیرا با داخل شدن ذرات ماسه از کار می افتند.
• به همراه داشتن بیل و تخته های چوب برای بیرون کشیدن ماشین از باتلاق ، مفید است.

(۲ تیر ۱۳۹۷ - ۱۶:۴)