انارک نیوز - نام "نخلک" بی درنگ یادآور معادن سرب غنی، و نخستین کارخانه ی فرآوری مواد معدنی ایران است؛ منطقه ای در بخش "انارک" (31 کیلومتری شمال شرقی انارک) و 120 کیلومتری شمال شرقی شهر نایین در منطقه ی کویری استان اصفهان. در اینجا، یک چهارتاق "آتشگاه" از عهد ساسانی همچنان استوار و پابرجا مانده است. 

نمایی از چهارتاقی نخلک (عکس از: آرشیو سازمان میراث فرهنگی استان اصفهان)
 آتشگاه و چهارتاق ِ نخلک
 
«... هرچند که امروزه دیوارهای شمال غربی و شمال شرقی این چهارتاقی باز است، ولی آثار پی ها در زیر این دو قوس و نیز بخشی از تیغه ی قوس جنوب شرقی، و باز وجود پی دیوار قوس جنوب غربی نشان می دهند که این چهارتاقی در اصل محصور بوده استبه این معنی که این مکان "آتشگاهی" بوده که در آن آتش مقدس، محفوظ از آلودگی و چشم نامحرم زنده نگهداشته می شده است. در قوس جنوب شرقی، بخش بزرگی از تیغه ای که داخل قوس ساخته بوده اند، بجا مانده است. به علت آسیبی که دیوارهای شمال غربی و شمال شرقی دیده اند، نمی توان امروزه تشخیص داد که این دیوارها به بیرون باز می شده اند یا نه. چهار دیواری (تیغه ای) که قوس ها را پر کرده اند، تعمیر یا تکمیل بعدی نبوده است. علت اصلی فرو ریختن دیوار (تیغه) های درون قوس ها ممکن است این باشد که ابتدا قوس زده شده، سپس بخش بالایی دیوار چیده شده است. اکنون در سمت جنوب شرقی، مشاهده می شود که بقایای دیوار درون قوس، از بالا به پایین ترک خورده است و ممکن است به زودی فرو ریزد.

پلانِ چهارتاقی آتشگاه نخلک (ترسیم در سال 1971 میلادی)- مدخل این آتشگاه در دیوار فرو ریخته ی قوس ِجنوب شرقی با یک خط افقی نشان داده شده است. 
(مأخذ: مقاله ی "دژ، آتشگاه و چهارطاق نخلک؛ بقایایی از یک آبادی معدنچیان دوره ی ساسانی" )
 آتشگاه و چهارتاق ِ نخلک

این چهارتاقی از سنگ لاشه ساخته شده، و طول هر ضلع پلان مربعی آن، 8.8 متر است. در اصل، داخل و خارج بنا را با گل و آهک روکش کرده بودند. قسمت اعظم این پوشش در دیوارهای خارجی در نتیجه ی نفوذ عوامل جوی، تجزیه شده و فرو ریخته است، ولی پوشش داخلی دیوارها هنوز برجاست.
خصوصیت دیگری که در این بنا دیده می شود، وجود مجموعاً هشت تاقچه (تاقنما) در سطوح داخلی چهار جرز و ستونِ است. ارتفاع کف هرتاقنما از کف بنا، 65 سانتیمتر و ارتفاع کف تاقنما تا رأس آن 90 سانتیمتر است. عرض هر تاقنما 60 سانتیمتر و عمق آن 25 سانتیمتر است. سطح داخلی تاقنماها نیز مانند تمام قسمت های داخلی بنا، در اصل پوششی از گل و آهک داشته است. تاقچه هایی شبیه به این در بنای مضاعف "تنگ چک چک" دیده می شود. جالب اینکه در آنجا نیز در آتشگاه، تاقچه هایی به عمق 45 سانتیمتر در دیوار موجود است.

در جوار آتشگاه، اثری از ساختمان های دیگر به چشم نمی خورد. البته این نکته با در نظر گرفتن اینکه بنا عبادتگاهی بوده است تعجب انگیز نیست. آتشگاه مذکور، تقریباً در 30 متری مدخل دژی قرار دارد. اضلاع پلان دژ، به طول تقریبی 45 × 40 متر است. دژ بر تپه ی سنگلاخ کشیده ای قرار دارد که در سمت های شمال غربی و جنوب شرقی به دو بستر عمیق رودخانه ی خشکی محدود می گردد. مسیر نامنظم این نهرهای خشک، باعث شده است که پلان دژ تا اندازه ای به شکل ذوزنقه درآید.
در چهار گوشه ی دژ، برجهای سه ربعی (سه ربع از بدنه ی آن از دیوار آزاد است) وجود داشته، ولی اینک به شدت آسیب دیده است. دیوارهای دژ را نیز مانند دیوارهای آتشگاه، از سنگ لاشه ساخته اند. عرض دروازه ی دژ کمی بیش از 2 متر است و دو برج پیش آمده در طرفین خود دارد.

پلانِ دژ نخلک (ترسیم در سال 1971 میلادی)
(مأخذ: مقاله ی "دژ، آتشگاه و چهارطاق نخلک؛ بقایایی از یک آبادی معدنچیان دوره ی ساسانی" )
 دژ ِ نخلک
علت ساخت این دژ و چهارتاقی آتشگاه اش را در این بیابان دور افتاده باید در معادن بسیار غنی سرب نخلک جستجو نمود. در زمان ساسانیان، ظاهراً نقره که همراه سرب یافت می شود، تنها علت تأسیس معدن در اینجا بوده است. مسکن معدنچیان زیادی در نزدیکی همین محل بوده است و چهارتاق آتشگاه برای عبادت روزانه ی این معدنچیان و عوامل دولتی برپا شده است. بنای دژ نیز برای حفظ محصول ارزشمند این معدن بوده است. لزوم انبار کردن فلز قیمتی در کناره ی کویر وسیعی که با وجود تسلط کامل حکومت، از امنیت مطلق برخوردار نمی بوده، تأسیس دژ و گماردن سربازان را توجیه می کند.
بر اساس بسیاری از مشخصات فنی معماری، می توان این "آتشگاه" و "دژ" را با احتمال نزدیک به یقین متعلق به دوره ی ساسانی دانست. ضمن بررسی ساختمان دروازه ی دژ، در دیوار آن، بقایای دو تکه چوب به دست آمد. یکی از این دو تکه چوب به مؤسسه ی دانشگاهی بن فرستاده شد تا با استفاده از شیوه ی سنجش کربن رادیواکتیو، سن آنرا تعیین کنند. نمونه برداری در سال 1971 میلادی انجام شد و سن آن 20 ± 1820 سال تعیین شد. با اتکا به این گزارش، دژ و آتشگاه در حدود اواسط قرن دوم میلادی بنا شده اند، در حالیکه می دانیم قدرت گرفتن حکومت ساسانی حداقل از 100 سال بعد اش بوده است. جهت توجیه این تناقض باید در نظر داشت که کربن رادیو اکتیو سنجیده شده در این روش، معرف زمانی ست که این عنصر در بافت گیاه تثبیت شده و زمان قطع درخت و استفاده از این چوب در بنای دژ، با آن یکی نیست.»
(نک: "دژ، آتشگاه و چهارطاق نخلک؛ بقایایی از یک آبادی معدنچیان دوره ی ساسانی"- نوشته ی "اولریش و. هالی یر" در مجموعه مقالات "گزارشهای باستانشناسی در ایران؛ تألیف هیئت باستانشناسی آلمانی"- ترجمه ی "سروش حبیبی"- بنگاه ترجمه و نشر کتاب- تهران، 1354- صص 403-440)

نمای دروازه ی دژ نخلک از خارج. (عکس از: آرشیو سازمان میراث فرهنگی استان اصفهان)
دژ نخلک

(از: savepasa.ipower.com/2009-November/rooz-esfahan/Atashgaah-jarghoyeh.htm و با تشکر از وبلاگ "چوپانان آباد")

انارک نیوز: "شکر تیال" که ماده ای متمایل به شیرین و سفید رنگ می باشد از برگ های بوته تیغ که به انارکی "تی" گفته می شود کنده می شود و برای رفع عوارض سرماخوردگی بسیار مفید می باشد. 
جوشاندن حدود پنج دقیقه شکرتیال با "به دانه" و "انجیر" در آب و خوردن این معجون برای سرفه و گرفتگی صدا فوق العاده موثر است. هم چنین جهت برطرف کردن سرفه می توان شکرتیال را مکید.
در شهریور ماه، هنگام گردش در بیابان های انارک، قبل از اولین بارش باران که باعث ریختن آن از بوته "تیغ" می شود آنرا بکنید. مواظب باشید خار در دستتان فرو نرود.
شکرتیال پیله نوع خاصی از کرم می باشد. انارکی ها به این حشره خرطوم دار "گاچو" می گویند.


شِکَرتیغال یک نوع از حدود 120 گونه گیاهان گلدار در خانواده Asteraceae است که معمولا به عنوان خاردارهای کروی شناخته می شوند. آنها شاخ و برگ های پوشیده از خار و در انتهای ساقه، گل های کروی آبی یا سفید دارند.
شِکَرتیغال
 (Echinops) سرده‌ای از گیاهان چندساله‌است. نام‌های دیگر آن در قدیم شکرتیار، خارشکر و تیغ قندک بوده‌است. شکر تیغال که براحتی در آب حل می‌شود دارای ۲۳ درصد قند "ترهالوز"، طعمی شیرین و لعاب‌دار است و بعنوان لینت‌بخش و برطرف‌کننده سرفه و نیز پائین آورنده تب مصرف می‌شود. مادة شيرين يا كمي شيريني است. اين ماده در اثر نيش حشره اي به برگ و شاخه هاي گياهي توليد مي شود، پس از اينكه حشره برگ و شاخه ها را نيش مي زند پيلة خود را نيز روي آن تشكيل مي دهد و پس از رشد لارو در داخل پيله و طي دورة زندگي به صورت حشره در آمده پيله را سوراخ كرده و از آن خارج مي شود. پيلة باقيمانده را شكر تيغال نامند.
گياهي كه ميزبان اين حشره مي باشد به فارسي «خارشكر» و به فرانسوي Echinope يا Echinope و به انگليسي از انواع Thistle ناميده مي شود. نوعي از آن كه پرورشي است و گلهاي آبي كروي زيبايي دارد، در باغها كاشته مي شود و Globe thistle ناميده مي شود. اين گياه از خانوادة Compositae و نام علمي آن Echinops persicus Stev. Et Fisch (پارسا) مي باشد.
طبق يادداشتهاي شلمير بر مبناي مطالعات مندرج در كتابي به نام Special Katalog der Ausstellung des persischen Reiches; Wien 1873 من تيغال يا ماده شكر تيغال به صورت پيله يا گال حشره Larinus maculates است كه روي گياهي به نام Echinops candidus زندگي مي كند. اضافه مي شود كه آقاي Royle معتقد است كه اين را در هند به نام «گل تيغال» مي شناسند و در مخزن الادويه آمده است كه در شيراز آن را «خوز و كك» گويند.
مشخصات گياه ميزبان شكر تيغال

خارشكرها به طور كلي گياهان خارداري هستند كه گلهاي آنها به طور مجتمع به شكل گلوله كروي شكل در انتهاي ساقه ديده مي شود. برگهاي آن دراز و داراي بريدگي عميق، نامنظم و دندانه دار است كه در انتهاي هر دانه خار ديده مي شود و رنگ برگ سبز روشن است. گياه خارشكر مولد شكر تيغال در اطراف تهران، دامنه هاي البرز، دماوند، شيراز و نائين و در ميشو داغ و تبريز، زنجاب و درغرب در دامنه هاي كوه پرو و در گلپايگان، تفرش، اشترانكوه، در شيراز و كرمان ديده مي شود، در اروپا و آسيا و آفريقا نيز انواع گياهان خارشكر انتشار دارند.
مشخصات شكر تيغال
پيله حشره Larinus كه پس از نيش زدن حشره روي گياه تشكيل مي شود سفيد مايل به زرد و جنس آن از گل سفيد و شكل آن تخم مرغي و درازاي آن حدود 2 سانتي متر است. پس از اينكه حشره پيله اي مانند پيلة كرم ابريشم ايجاد كرد در داخل آن محبوس مي شود. در برخي موارد دورة زندگي حشره تمام شده و از صورت لارو (كرم) به صورت حشره در مي آيد، پيله را سوراخ مي كند خارج مي شود، بنابراين در اغلب شكر تيغالها حشره در داخل آن نيست ولي در بعضي موارد نيز حشره داخل آن است. زماني كه شكر تيغال كه همان پيله يا غلاف حشره است، تازه باشد كمي شيرين است، ولي وقتي كه كهنه شده باشد شيريني آن خيلي كم مي شود و طعم نشاسته اي پيدا مي كند. معمولا لارو حشره را كه مولد اين پيله است به شيراز تيغال و پيله را «شكر تيغال» مي نامند.
خواص – كاربرد
شكر تيغال از نظر طبيعت طبق نظر حكماي طب سنتي از نظر حرارت و برودت معتدل و رطوبت آن كمي بيشتر و با كمي لزجي مي باشد. اين ماده از زمان ابوعلي سينا شناخته شده بود و براي سرفه و دستگاه تنفس به عنوان داروي خيلي نافع تجويز مي شده است. ملين سينه است و خشونت سينه را رفع مي كند. حدث اخلاط و سوزش مري را تسكين مي دهد و براي سرفه و صاف كردن صدا و رفع خشكي گلو و معده نافع است. اسراف در خوردن آن به هم خوردگي حال و آشفتگي ايجاد مي كند. از اين نظر بايد با شكر و ترنجبين خورده شود. مقدار خوراك آن تا 20 گرم است.
دكتر شليمر در يادداشتهايش مي نويسد با اينكه شكر تيغال شيريني ندارد و طعمي نشاسته اي دارد، مع هذا يكي از موثرترين داروهاي سينه است و بويژه براي تسكين سرفه هاي شديد و سركش كه ناشي از تحريك برونشها باشد، آرامش بخش است.
(مصطفی عموحیدری از تودشک| 17:53 - یکشنبه ششم مرداد 1392)


درمان سریع سرفه با شکر تیغال و طرز تهیهاگر سرفه امانتان را بریده اصلا ناراحت نباشید شکر تیغال آبی روی آتش شماست. 
به گزارش فرتاک نیوز، استفاده از گیاهان دارویی علاوه بر کارآمد بودن، باعث نزدیکی هر چه بیشتر انسان با طبیعت می شود. در این مطلب برای شما از درمان سرفه به  کمک طب سنتی صحبت کرده ایم. 
یکی از «مان‌های» بسیار مفید شکر تیغال است.  «مان» به معنی فرآورده‌هایی از گیاهانی است که توسط گیاه یا حشره‌ای که روی آن فعالیت می‌کند، ترشح می‌شود. این فرآورده‌ها اکثرا به صورت قطعاتی به اشکال مختلف یا به شکل جامد شیرین مزه و محلول در آب هستند که عمده ترکیبات آنها را انواع قندها تشکیل می‌دهند. در خصوص شکر تیغال و خواص آن زهرا عبداللهی محقق طب سنتی و تغذیه سالم و عضو انجمن علمی بازار گیاهان دارویی توضیحات لازم را می‌دهد.
... در یک نگاه کلی می‌توان خواص شکرتیغال را اینگونه تعریف کرد. ‌خلط‌آور، برطرف‌کننده سوزش مری، ملین، ضد سرفه‌های شدید و سرکش ناشی از تحریک برونش‌ها، صاف‌کننده صدا و برای خشکی گلو نیز مفید است.
(شناسه خبر 136739 - ۱۳۹۷/۰۷/۲۵ ۲۲:۰۶:۳۴)

بهشت من انارک
انارک نیوز - انارکی ها مردمی سخت کوش می باشند که با دیدن زندگی سخت پدران خود و شرایط خشن کویری، بیشترین تحصیل کرده را در رشته ریاضی در منطقه دارند. اکثریت آنها تحصیل کرده و "مهندس"، "حسابدار" یا "معدنکار" خوب می باشند. دکتر مهندسین مشهور و پزشکان فوق تخصص بسیار خوبی هم در سطح ملی دارند.

انارکی ها افرادی هستند که سرشان را بالا نگه می دارند و حواسشان به دور و برشان است. کاری نمی کنند که به ناحق مدیون دیگری شوند و اگر کسی برای آنها کاری بکند بخاطر معرفت و شناخت توانایی هایشان است. با این حال خوبی دیگران را هرگز فراموش نمی کنند و تا آخر عمر برای تلافی آن می کوشند.
از راه راست به هیچ قیمت خارج نمی شوند و راستی را با هیچ گوهری عوض نمی کنند. اما وای بر احوال کسی که بخواهد به همشهریانم نارو بزند. خود او و دور و بری هایش روزگارش را سیاه می کنند تا دیگر این عمل تکرار نشود. مردم انارک عشق ویژه ای به انارک و خانواده و همشهریانشان دارند و حاضرند دار و ندار و جان خود را در راه انارک بدهند.

شدیداً به "انارک" عشق می ورزند به گونه ای که جمعیت این شهر در ایام خاص از جمله عیدنوروز، جشن سوم فروردین درنجیل انارک، تاسوعا و عاشورا و ... به یکباره تا هفت برابر افزایش می یابد.
انارکم را دوست دارم و همشهریانم را هم همینطور فقط و فقط به خاطر مهر و محبت و عشقشان به یکدیگر و دیگر انسانها و ....

اما با این همه اشتیاق به ریشه هایشان کمتر دور هم گرد هم می آیند و عمده گردهم آیی آنان در مراسم خاص* تجلی می یابد. چرا؟
انارکی ها "استقلال اندیشه" و "آزادی اراده" دارند. استقلال فکری همان "خردورزی" بر اساس استدلال، تحلیل، زدودن ظواهر و رسیدن به "کنه مطلب" می باشد. که نقطه مقابل تقلید کورکورانه، بستن اندیشه ورزی و ظاهربینی می باشد.
استقلال فکری پایه ی دوست داشتن دیگران و راضی نشدن به زیان دیگران برای نفع خود، پایبندی به حرف خویش و فراهم کننده حقوق برابر برای همگان می باشد.
انارکی ها هنگامی گرد هم می آیند که توسط خودشان مدیریت شود و اجباری برای شرکت در آن نداشته باشند و شخصاً هر فرد  بتواند رابطه خویش با دیگران را تعیین نماید. ما دوست داریم به میل خود در جمع با همه ولی در ابتدا با چند همفکر و همدرد گروه های کوچکی تشکیل دهیم. تبادل اندیشه، آگاهی از پیرامونمان و  پیگیری احوال آنان که در آن جمع نیستند را بنماییم و هربار که بنگری افراد این گروه های خودخواسته تغییر می کند.
انارک را دوست دارم چون مردمش از صمیم دل دیگران را دوست دارند.

انارک نیوز - هرچند می دانست آنان می دانند اما با این حال این دست و آن دست کرد و بالاخره سرش را بلند کرد و گفت این چند روز بین تعطیلی تمام شد و فردا صبح می رویم. اشک در چشمانش حلقه زد. فرزندش، همسرش و نوه هایش را در آغوش کشید و بوسید. بوسه خداحافظی. 
صبحانه و سفره را آماده کرده بود، چای تازه دم در فلاسک آنها ریخته و سبد را با میوه و چند تخم مرغ و نان گرم و غذایی سبک و کمی سبزی خوردن کناری گذاشته بود. روی تاقچه، سینی آینه و قرآن با چند اسکناس برای صدقه و لیوانی از آب و گلی در آن خودنمایی می کرد.
پدر آنها را از زیر سینی رد کرد و پشت سرشان آب پاشید.
همگی قبل از خروج از خانه با مادرشان که می دانستند در کنجی کز کرده است خداحافظی کرده بودند. می دانستند خودش را از آنها قایم می کند. آخر او تاب خداخافظی با عزیزانش را نداشت. در چشمانشان اشک حلقه زده بود و با چشمانی باز و گشاده به آسمان می نگریستند.

مقالات دیگر...